Α' Κλίση Ουσιαστικών
Αρσενικά: -ας, -ης
Θηλυκά: -α, -η
Θηλυκά: -α, -η
Αρσενικά
Παρατηρήσεις στα αρσενικά:
- Τα αρσενικά σε –ης σχηματίζουν την κλητική ενικού σε –α : π.χ γυμνασιάρχα, παιδοτρίβα. Όμως τα ονόματα των προσώπων κάνουν την κλητική σε -η: ὦ Ἀριστείδη, ὦ Αἰσχίνη.
- Σχηματίζουν κλητική ενικού σε -ᾰ ( και όχι σε –η) τα αρσενικά:
- Εθνικά, π.χ. ὦ Πέρσα, ὦΣκύθα, ὦ Καππαδόκα.
- Τα σε –της, π.χ. ὦ στρατιῶτα, ὦ ποιητά. Εξαιρείται: το ουσ. δεσπότης ανεβάζει τον τόνο αντίθετα με τον κανόνα: ὦ δέσποτα.
- Τα σύνθετα με β’συνθετικό που προέρχεται από ρήμα (σε –αρχης, -μέτρης, -πώλης, - τρίβης, -ώνης, -λάτρης, -δίκης, -νίκης, -τέχνης): π.χ. ὦ γυμνασιάρχα, ὦ γεωμέτρα, ὦ βιβλιοπῶλα, ὦ παιδοτρίβα.
Θηλυκά
Παρατηρήσεις στα θηλυκά:
Γενικές παρατηρήσεις:
- Στα ουσιαστικά σε –α η γενική του ενικού σχηματίζεται σε -ας. Αυτό γίνεται, όταν στην ονομαστική πριν από το -α υπάρχει φωνήεν ή ρ. Το α αυτό είναι μακρόχρονο και λέγεται καθαρό.
- Εξαιρέσεις: Το καθαρό -α δεν είναι μακρόχρονο αλλά βραχύχρονο:
- Όταν η λέξη τονίζεται στην προπαραλήγουσα π.χ. ἡ εὐσέβεια.
- Στα ονόματα: γραῖα, μαῖα, μυῖα, μοῖρα, πεῖρα, πρῷρα, σφαῖρα, σφῦρα.
- Στην αιτιατική και κλητική του ενικού το -α είναι μακρόχρονο ή βραχύχρονο, όπως στην ονομαστική του ενικού, π.χ. ἡ ὥρα, τήν ὥραν, ὦ ὥρα, ἡ σφαῖρα, τήν σφαῖραν, ὦ σφαῖρα, ἡ γλῶσσα, τήν γλῶσσαν, ὦ γλῶσσα.
- Αν του –α προηγείται σύμφωνο εκτός του ρ, το α ονομάζεται μη καθαρό και είναι πάντοτε βραχύ. Στη γενική και δοτική ενικού τρέπεται σε η. Εξαίρεση: το α είναι μακρό και διατηρείται (αν και μη καθαρό) στα κύρια ονόματα Ἀνδρομέδα, Λήδα → τῆς Ἀνδρομέδας, τῇ Ἀνδρομέδᾳ κλπ.
Γενικές παρατηρήσεις:
- Στον πληθυντικό όλα τα πρωτόκλιτα, αρσενικά και θηλυκά, έχουν τις ίδιες καταλήξεις.
- Στη γενική πληθυντικού τονίζονται στη λήγουσα και παίρνουν περισπωμένη: τῶν ταμιῶν, τῶν χωρῶν, τῶν πυλῶν.
- Το α στην κατάληξη -ας τα πρωτόκλιτα το έχουν μακρόχρονο: π.χ ὁ ὀρνιθοθήρᾱς, τούς Ἀτρείδᾱς, τὰς σφαίρᾱς.
- Η γενική και δοτική των ουσιαστικών α’ κλίσης, όταν τονίζονται στη λήγουσα, περισπώνται και στους δύο αριθμούς: τοῦ κριτοῦ, τῶν ὡρῶν.
- Τα οξύτονα και παροξύτονα ουσιαστικά α’ κλίσης διατηρούν τον τόνο τους στην ίδια συλλαβή σε όλες τις πτώσεις (στη γενική βέβαια πληθυντικού όλα τονίζονται στη λήγουσα): ὁ κριτής, τοῦ κριτοῦ, ἡ σφαῖρα, τῆς σφαῖρας αλλά τῶν σφαιρῶν.
- Γενικά τα πρωτόκλιτα ουσιαστικά έχουν το δίχρονο της παραλήγουσας βραχύ. Εξαιρούνται: τα εθνικά σε -ᾱτης (πχ Σπαρτιάτης), τα -ῑτης και ο πρεσβύτης (πχ πολίτης), τα σφῦρα, μᾶζα, αἰσχύνη, δίνη, κλίνη, νίκη, ὕλη, ῥύμη (=ορμή, δρόμος), λύπη που έχουν το δίχρονο της παραλήγουσας μακρό.
4. Να μεταφέρετε τα ουσιαστικά την ίδια πτώση του άλλου αριθμού:
Τοὺς νεανίας
Τῶν διψῶν (ῐ)
ὦ Ἀτρεῖδαι
Τῆς μάζης (μᾱ)
Τῶν ἀθλητῶν
Τοὺς Ἐλεάτας (ᾱ)
Τῇ κεραίᾳ
Τῆς βλάβης (ᾰ)
Τοῦ πελάτου
Ταῖς δάφναις (ᾰ)
Τῶν θυελλῶν
ὦ Πελοπίδη (ῐ)
Τῷ μανδύᾳ (ῠ)
Τὴν πίσσαν
Τὸν ἱππότην
Τῶν μαθητῶν
Τῆς τιμῆς
Τῇ πείνῃ
ὦ τοξόται
ἡ γαλῆ
Τῇ μνείᾳ
Τοὺς ἀθλητὰς
Τὴν ψυχὴν
ὦ πτελέα
ὁ κοχλίας (ῐ)
τῶν γενεῶν
Τοῦ ἁμαξηλάτου (ᾰ)
Ταὶς μελίσσαις
ἡ ἐλαία
Τῇ δίκη (ῐ)
Τοῦ λοχίου (ῐ)
Τοῦ προφήτου
ὁ εὐπατρίδης (ῐ)
ὦ Εὐριπίδαι (ῐ)
Τῶν βδελλῶν
Τῷ πλανήτῃ
Τοῖς ἐργάταις (ᾰ)
Τῇ μηλέᾳ
ἡ ἅμιλλα
Τὰς θεράπαινας
Τῷ τραυματίᾳ (ῐ)
ὦ κομήται
Τὰς δωρεάς
Ταῖς ῥίζαις (ῐ)
Τοῦς πελάτας (ᾰ)
Τὴν σημαίαν
Τῶν πλαστῶν (ᾰ)
Τῶν Σπαρτιατῶν (ᾰ)
Τῆς κεραίας
Τῇ χροιᾷ
τῶν προνοιῶν
τοῦ λοχίου (ῐ)
ἡ τρίαινα
Οἱ ἀγρόται
Τοῦ κοχλίου (ῐ)
Τῆς λεαίνης
Τὰς φάτνας (ᾰ)
Τοῖς εὐπατρίδαις (ῐ)
Οἱ τοξόται
ὁ Καλλίας (ῐ)
Τῶν νησιωτῶν
ὦ δεσπόται
Τὰς ἀγνοίας
Τὴν δύσπνοιαν
Τῇ ὕλῃ (ῡ)
Τῶν μαζῶν (μᾱ)
Τῷ τραυματία (ῐ)
Τοῦ μισθωτοῦ
Τῆς θύρας
Τῶν σφαιρῶν
Ταῖς εὐνοίαις
ὦ στρατιαὶ
Τοῦ θύτου (ῠ)
Τῶν Φιντιῶν (ῐ)
Τῆς συκῆς
ὦ Ἱππίαι
Τῶν προδοτῶν
Τοῦς δημότας
Τὴν τύχην (ῠ)
Ταῖς κλίναις (ῐ)
Τῇ πύλη (ῠ)
Τοῖς μανδύαις (ῠ)
Τὸν Γοργίαν (ῐ)
Τοῖς ζηλωταῖς
Τῆς πλάνης (ᾰ)
Τῇ πρύμνῃ (ῠ)
Τῇ βασιλεῖᾳ
Τῆς ψυχῆς
Τῷ θιασώτῃ
ὦ Πέρσαι
ὦ ἄπνοια
Τὸν πατριώτην
ὦ Ἱππία (ῐ)
Τὰς λίμνας (ῐ)
ὦ Αἰσχίναι
Τοὺς Αἰνείας
Τῷ ἐξωμότῃ
ὦ κριτὰ
ἡ λύπη (ῡ)
Ταὶς θυέλλαις
Τῶν μιμητῶν
ὦ Ἀτρεῖδαι
Τὴν βδέλλαν
5. Να κλιθούν οι πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού αριθμού των παρακάτω ουσιαστικών :
6. Να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις του ενικού και του πληθυντικού των ουσιαστικών:
7. Να γραφούν η γενική και η κλητική ενικού των ουσιαστικών:
8. Να γραφούν η γενική ενικού και πληθυντικού των ουσιαστικών:γυμνασιάρχης
9. Να βάλετε τα ουσιαστικά της α΄ κλίσης στην κατάλληλη πτώση:
10. Στις παρακάτω προτάσεις να συμπληρώσετε τη σωστή πτώση των ουσιαστικών που βρίσκονται στις παρενθέσεις:
Τοὺς νεανίας
Τῶν διψῶν (ῐ)
ὦ Ἀτρεῖδαι
Τῆς μάζης (μᾱ)
Τῶν ἀθλητῶν
Τοὺς Ἐλεάτας (ᾱ)
Τῇ κεραίᾳ
Τῆς βλάβης (ᾰ)
Τοῦ πελάτου
Ταῖς δάφναις (ᾰ)
Τῶν θυελλῶν
ὦ Πελοπίδη (ῐ)
Τῷ μανδύᾳ (ῠ)
Τὴν πίσσαν
Τὸν ἱππότην
Τῶν μαθητῶν
Τῆς τιμῆς
Τῇ πείνῃ
ὦ τοξόται
ἡ γαλῆ
Τῇ μνείᾳ
Τοὺς ἀθλητὰς
Τὴν ψυχὴν
ὦ πτελέα
ὁ κοχλίας (ῐ)
τῶν γενεῶν
Τοῦ ἁμαξηλάτου (ᾰ)
Ταὶς μελίσσαις
ἡ ἐλαία
Τῇ δίκη (ῐ)
Τοῦ λοχίου (ῐ)
Τοῦ προφήτου
ὁ εὐπατρίδης (ῐ)
ὦ Εὐριπίδαι (ῐ)
Τῶν βδελλῶν
Τῷ πλανήτῃ
Τοῖς ἐργάταις (ᾰ)
Τῇ μηλέᾳ
ἡ ἅμιλλα
Τὰς θεράπαινας
Τῷ τραυματίᾳ (ῐ)
ὦ κομήται
Τὰς δωρεάς
Ταῖς ῥίζαις (ῐ)
Τοῦς πελάτας (ᾰ)
Τὴν σημαίαν
Τῶν πλαστῶν (ᾰ)
Τῶν Σπαρτιατῶν (ᾰ)
Τῆς κεραίας
Τῇ χροιᾷ
τῶν προνοιῶν
τοῦ λοχίου (ῐ)
ἡ τρίαινα
Οἱ ἀγρόται
Τοῦ κοχλίου (ῐ)
Τῆς λεαίνης
Τὰς φάτνας (ᾰ)
Τοῖς εὐπατρίδαις (ῐ)
Οἱ τοξόται
ὁ Καλλίας (ῐ)
Τῶν νησιωτῶν
ὦ δεσπόται
Τὰς ἀγνοίας
Τὴν δύσπνοιαν
Τῇ ὕλῃ (ῡ)
Τῶν μαζῶν (μᾱ)
Τῷ τραυματία (ῐ)
Τοῦ μισθωτοῦ
Τῆς θύρας
Τῶν σφαιρῶν
Ταῖς εὐνοίαις
ὦ στρατιαὶ
Τοῦ θύτου (ῠ)
Τῶν Φιντιῶν (ῐ)
Τῆς συκῆς
ὦ Ἱππίαι
Τῶν προδοτῶν
Τοῦς δημότας
Τὴν τύχην (ῠ)
Ταῖς κλίναις (ῐ)
Τῇ πύλη (ῠ)
Τοῖς μανδύαις (ῠ)
Τὸν Γοργίαν (ῐ)
Τοῖς ζηλωταῖς
Τῆς πλάνης (ᾰ)
Τῇ πρύμνῃ (ῠ)
Τῇ βασιλεῖᾳ
Τῆς ψυχῆς
Τῷ θιασώτῃ
ὦ Πέρσαι
ὦ ἄπνοια
Τὸν πατριώτην
ὦ Ἱππία (ῐ)
Τὰς λίμνας (ῐ)
ὦ Αἰσχίναι
Τοὺς Αἰνείας
Τῷ ἐξωμότῃ
ὦ κριτὰ
ἡ λύπη (ῡ)
Ταὶς θυέλλαις
Τῶν μιμητῶν
ὦ Ἀτρεῖδαι
Τὴν βδέλλαν
5. Να κλιθούν οι πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού αριθμού των παρακάτω ουσιαστικών :
- ὁ θεατὴς
- ὁ νικητὴς
- ὁ κοχλὶας
- ἡ σκαπὰνη
- ἡ ἅμιλλα
- ἡ ἀλὴθεια
- ἡ κλὶνη
6. Να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις του ενικού και του πληθυντικού των ουσιαστικών:
- Διαγόρας
- ὑποκριτὴς
- μαῑα
- ἀλήθεια
- τράπεζα
- φυσιολάτρης
- Πέρσης
7. Να γραφούν η γενική και η κλητική ενικού των ουσιαστικών:
- μοῦσα
- γεωμέτρης
- νεανίας
- δεσπότης
- στρατιώτης
- ἀρχαιοπώλης
- θύρα
- Ξέρξης
- κλέπτης
8. Να γραφούν η γενική ενικού και πληθυντικού των ουσιαστικών:γυμνασιάρχης
- πατριώτης
- μέλισσα
- νεανίας
- γραμματιστής
- οἰκία
- ἄκανθα
9. Να βάλετε τα ουσιαστικά της α΄ κλίσης στην κατάλληλη πτώση:
- ὁ νεανίας : αιτιατ. πληθ.
- ἡ γλῶττα : γενική ενικού
- ἡ αἰχμή : αιτιατ. πληθ.
- ὁ πολίτης : δοτική πληθ.
- ὁ δεσπότης : κλητική ενικού
- ἡ θῆρα : γενική ενικού
- ἡ ἄμυνα : γενική ενικού
- ὁ πολίτης : κλητική ενικού
- ὁ γυμναστής : ονομαστ. πληθ.
10. Στις παρακάτω προτάσεις να συμπληρώσετε τη σωστή πτώση των ουσιαστικών που βρίσκονται στις παρενθέσεις:
- Τίμα ταῖς μὲν ……………………. (ἀρχὴ) τῶν φίλων τοὺς οἰκειοτάτους.
- (φυλακὴ)…………………….. ἀσφαλέστατην ἡγοῦ τοῦ σώματος εἶναι τὴν τῶν φίλων …………………… (ἀρετὴ).
- Τοὺς πολλοὺς φὀβους ἐξαίρει τῶν …………………….. (πολίτης).
- Δεῖ δὲ χρῆσθαι μὲν ἀμφοτέραις ταῖς …………………….. (ἰδέα) ταύταις, τὴν δὲ …………………….. (συμφορὰ) τὴν ἑκατέραν προσοῦσαν διαφεύγειν.
- Πειρῶ τῆς …………………….. (ψυχὴ) ἀθάνατον …………………….. (μνήμη) καταλιπεῖν.
- Κατιδόντες τὴν …………………….. (πολιτεία) τὴν τῶν ἀνθρώπων ἀμφοτέροις ταῖς …………………….. (ἰδέα) ταύταις κατεχρήσαντο πρὸς τὴν ποίησιν.