Οδηγίες προς τον αναγνώστη:
- Με μπλε χρώμα υπογραμμίζονται: τα πραγματολογικά και ιδεολογικά ερμηνευτικά σχόλια.
- Με πράσινο χρώμα υπογραμμίζονται: τα αφηγηματικά και αισθητικά στοιχεία.
- Με κόκκινο χρώμα υπογραμμίζονται: τα συναισθήματα και ο χαρακτηρισμός των ηρώων.
Θουκυδίδου Ιστορίαι
Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 71-73.
Οι αποφάσεις των ολιγαρχικών
Αρχαίο Κείμενο |
Μετάφραση |
[3.71.1] δράσαντες δὲ τοῦτο |
Αφού τα 'καναν αυτά, |
καὶ ξυγκαλέσαντες Κερκυραίους |
κάλεσαν σύναξη των Κερκυραίων, |
εἶπον ὅτι ταῦτα καὶ βέλτιστα εἴη |
και είπαν πως αυτό που έγινε ήταν το καλύτερο, |
καὶ ἥκιστ’ ἂν δουλωθεῖεν ὑπ’ Ἀθηναίων, |
και πως μόνο μ' αυτό τον τρόπο ήτανε δυνατό ν' αποφύγουν την υποδούλωση στους Αθηναίους, |
τό τε λοιπὸν μηδετέρους δέχεσθαι ἀλλ’ ἢ μιᾷ νηὶ ἡσυχάζοντας, |
και στο εξής μένοντας ουδέτεροι να μη δέχονται κανένα από τους δύο, παρά μόνο με ένα πλοίο, |
τὸ δὲ πλέον πολέμιον ἡγεῖσθαι. |
τα περισσότερα όμως να τα θεωρούν εχθρικά. |
ὡς δὲ εἶπον, καὶ ἐπικυρῶσαι ἠνάγκασαν τὴν γνώμην |
Και αφού τα είπαν αυτά ανάγκασαν [τους Κερκυραίους] να επικυρώσουν την πρόταση |
[3.71.2] πέμπουσι δὲ καὶ ἐς τὰς Ἀθήνας εὐθὺς πρέσβεις |
και στέλνουν στην Αθήνα αμέσως πρέσβεις |
περί τε τῶν πεπραγμένων διδάξοντας ὡς ξυνέφερε |
για να εξηγήσουν και ότι συνέφεραν όσα έγιναν |
καὶ τοὺς ἐκεῖ καταπεφευγότας πείσοντας |
και για να πείσουν αυτούς που είχαν καταφύγει εκεί |
μηδὲν ἀνεπιτήδειον πράσσειν, |
να μην κάνουν καμιά εχθρική ενέργεια |
ὅπως μή τις ἐπιστροφὴ γένηται. |
για να μην υπάρξει καμιά αντεκδίκηση. |
§1: ξυγκαλέσαντες Κερκυραίους → Οι ολιγαρχικοί μετά το πραξικόπημα έχουν αναλάβει τη διοίκηση του νησιού. Αξιοπρόσεκτη είναι η προσπάθεια των ολίγων να προσδώσουν μία επίφαση δημοκρατικής νομιμότητας στο όλο εγχείρημά τους, αφού αμέσως μετά το φόνο των πολιτικών τους αντιπάλων συγκαλούν το δήμο.
§1: ἐπικυρῶσαι ἠνάγκασαν τὴν γνώμην → Οι ολιγαρχικοί συγκάλεσαν μεν συνέλευση των Κερκυραίων, όμως διαδικασία αυτή ήταν προσχηματική και στην πραγματικότητα επέβαλαν τη δική τους απόφαση. Με βάση την απόφαση αυτή, θα έπρεπε στο εξής να δέχονται μόνο ένα καράβι από την Αθήνα και ένα από την Κόρινθο και τα περισσότερα να τα θεωρούν εχθρικά. Έτσι, ενώ καταργείται ουσιαστικά η αμυντική συμμαχία με τους Αθηναίους, εισάγεται ένα καθεστώς ουδετερότητας υπό όρους, που δε σπάζει εντελώς τους δεσμούς με τη δημοκρατική Αθήνα.
§2: πέμπουσι δὲ καὶ ἐς τὰς Ἀθήνας εὐθὺς πρέσβεις → Η δεύτερη διπλωματική κίνηση των ολιγαρχικών είναι να στείλουν εκπροσώπους στην Αθήνα για να αναγγείλουν τις αποφάσεις τους. Αυτό συνέβη για δύο λόγους: (α) Γιατί χρειάζονταν να διατηρήσουν μη εχθρικές σχέσεις με την Αθήνα, που ήταν η μεγαλύτερη δύναμη στην Ελλάδα, και (β) γιατί ήθελαν να καθησυχάσουν τους δημοκρατικούς Κερκυραίους που είχαν καταφύγει στην Αθήνα, ώστε να μην οργανώσουν κάποιου είδους αντεκδίκηση.
§2: καταπεφευγότας → Όπως θυμόμαστε από την προηγούμενη ενότητα, όσοι δημοκρατικοί κατάφεραν να γλιτώσουν από το αιματοκύλισμα του πραξικοπήματος, κατέφυγαν στο αττικό καράβι που ήταν ακόμη στο νησί. Με το καράβια αυτό έχουν μεταφερθεί τώρα στην Αθήνα. Η πρεσβεία τον ολιγαρχικών Κερκυραίων έχει ως στόχο να αποτρέψει κάποια εχθρική ενέργεια εκ μέρους αυτών των Κερκυραίων, οι οποίοι θα μπορούσαν από την Αθήνα να κινητοποιήσουν πιθανές εξεγέρσεις εις βάρος τους, με τη βοήθεια των Αθηναίων.
§1: ἐπικυρῶσαι ἠνάγκασαν τὴν γνώμην → Οι ολιγαρχικοί συγκάλεσαν μεν συνέλευση των Κερκυραίων, όμως διαδικασία αυτή ήταν προσχηματική και στην πραγματικότητα επέβαλαν τη δική τους απόφαση. Με βάση την απόφαση αυτή, θα έπρεπε στο εξής να δέχονται μόνο ένα καράβι από την Αθήνα και ένα από την Κόρινθο και τα περισσότερα να τα θεωρούν εχθρικά. Έτσι, ενώ καταργείται ουσιαστικά η αμυντική συμμαχία με τους Αθηναίους, εισάγεται ένα καθεστώς ουδετερότητας υπό όρους, που δε σπάζει εντελώς τους δεσμούς με τη δημοκρατική Αθήνα.
§2: πέμπουσι δὲ καὶ ἐς τὰς Ἀθήνας εὐθὺς πρέσβεις → Η δεύτερη διπλωματική κίνηση των ολιγαρχικών είναι να στείλουν εκπροσώπους στην Αθήνα για να αναγγείλουν τις αποφάσεις τους. Αυτό συνέβη για δύο λόγους: (α) Γιατί χρειάζονταν να διατηρήσουν μη εχθρικές σχέσεις με την Αθήνα, που ήταν η μεγαλύτερη δύναμη στην Ελλάδα, και (β) γιατί ήθελαν να καθησυχάσουν τους δημοκρατικούς Κερκυραίους που είχαν καταφύγει στην Αθήνα, ώστε να μην οργανώσουν κάποιου είδους αντεκδίκηση.
§2: καταπεφευγότας → Όπως θυμόμαστε από την προηγούμενη ενότητα, όσοι δημοκρατικοί κατάφεραν να γλιτώσουν από το αιματοκύλισμα του πραξικοπήματος, κατέφυγαν στο αττικό καράβι που ήταν ακόμη στο νησί. Με το καράβια αυτό έχουν μεταφερθεί τώρα στην Αθήνα. Η πρεσβεία τον ολιγαρχικών Κερκυραίων έχει ως στόχο να αποτρέψει κάποια εχθρική ενέργεια εκ μέρους αυτών των Κερκυραίων, οι οποίοι θα μπορούσαν από την Αθήνα να κινητοποιήσουν πιθανές εξεγέρσεις εις βάρος τους, με τη βοήθεια των Αθηναίων.
Η κλιμάκωση της έντασης
Αρχαίο Κείμενο |
Μετάφραση |
[3.72.1] Ἐλθόντων δὲ οἱ Ἀθηναῖοι τούς τε πρέσβεις |
Όταν όμως έφτασαν, οι Αθηναίοι τους πρέσβεις |
ὡς νεωτερίζοντας ξυλλαβόντες, |
τους συνέλαβαν ως υποκινητές της επανάστασης, |
καὶ ὅσους ἔπεισαν, |
και μαζί με όσους είχαν πειστεί στα λόγια τους |
κατέθεντο ἐς Αἴγιναν. |
τούς μετέφεραν στην Αίγινα. |
[3.72.2] Ἐν δὲ τούτῳ τῶν Κερκυραίων οἱ ἔχοντες τὰ πράγματα |
Στο μεταξύ όμως, αυτοί από τους Κερκυραίους που ήταν κύριοι της πολιτικής κατάστασης, |
ἐλθούσης τριήρους Κορινθίας καὶ Λακεδαιμονίων πρέσβεων |
αφού ήρθε κορινθιακό πλοίο και Λακεδαιμόνιοι πρέσβεις, |
ἐπιτίθενται τῷ δήμῳ, καὶ μαχόμενοι ἐνίκησαν. |
επιτέθηκαν εναντίον των δημοκρατικών και [τους] νίκησαν σε μάχη. |
[3.72.3] ἀφικομένης δὲ νυκτὸς |
Όταν όμως ενύχτωσε, |
ὁ μὲν δῆμος ἐς τὴν ἀκρόπολιν καὶ τὰ μετέωρα τῆς πόλεως καταφεύγει |
ο λαός κατέφυγε στην Ακρόπολη και τα ψηλώματα της πολιτείας, |
καὶ αὐτοῦ ξυλλεγεὶς ἱδρύθη, |
κι αφού μαζεύτηκαν, εγκαταστάθηκαν εκεί· |
καὶ τὸν Ὑλλαϊκὸν λιμένα εἶχον· |
είχαν στα χέρια τους και το Υλλαϊκό λιμάνι. |
οἱ δὲ τήν τε ἀγορὰν κατέλαβον, |
Οι άλλοι πάλι έπιασαν την αγορά, |
οὗπερ οἱ πολλοὶ ᾤκουν αὐτῶν, |
όπου έμεναν οι περισσότεροι τους |
καὶ τὸν λιμένα τὸν πρὸς αὐτῇ καὶ πρὸς τὴν ἤπειρον. |
και το γειτονικό λιμάνι, που βλέπει προς την απέναντι στεριά. |
[3.73.1] τῇ δ’ ὑστεραίᾳ ἠκροβολίσαντό τε ὀλίγα |
Την άλλη μέρα έγιναν μερικές μικοοσυμπλοκές |
καὶ ἐς τοὺς ἀγροὺς περιέπεμπον ἀμφότεροι, |
κ' έστειλαν κ' οι δυο (ομάδες ανθρώπων) να τριγυρίσουν τα χωριά |
τοὺς δούλους παρακαλοῦντές |
παρακαλώντας τους δούλους (να έρθουν με το μέρος τους) |
τε καὶ ἐλευθερίαν ὑπισχνούμενοι· |
και τάζοντάς τους ελευθερία. |
καὶ τῷ μὲν δήμῳ τῶν οἰκετῶν τὸ πλῆθος παρεγένετο ξύμμαχον, |
οι περισσότεροι δούλοι πήγαν σύμμαχοι με τους δημοκρατικούς, |
τοῖς δ’ ἑτέροις ἐκ τῆς ἠπείρου ἐπίκουροι ὀκτακόσιοι. |
στους ολιγαρχικούς όμως ήρθανε μισθοφόροι από την απέναντι στεριά, οχτακόσιοι. |
§72.1: ξυλλαβόντες → Η σύλληψη πρέσβεων ήταν κάτι που αντέβαινε στα ήθη της εποχής. Το γεγονός ότι οι Αθηναίοι συνέβαλλαν τους πρέσβεις των ολιγαρχικών της Κορίνθου δείχνει:
§72.2: ἐπιτίθενται τῷ δήμῳ → Μετά και την άφιξη των Λακεδαιμονίων πρέσβεων, οι ολιγαρχικοί επιτίθενται ανοιχτά στους δημοκρατικούς. Ο φόνος του Πειθία (3.70.6) είναι η αρχή του εμφυλίου πολέμου, αλλά από το σημείο αυτό της θουκυδίδειας αφήγησης (72.2) η εμφύλια σύρραξη γενικεύεται και οι δύο αντίπαλες παρατάξεις θα οδηγηθούν σε φρικαλεότητες. Πλέον, δεν μπορούμε να μιλάμε για μια "τεταμένη" κατάσταση, αλλά για μια ανοιχτά πολεμική σύγκρουση.
§72.2: τὸν λιμένα τὸν πρὸς αὐτῇ → Οι δημοκρατικοί κατέλαβαν τα υψηλά μέρη και την ακρόπολη, ενώ οι ολιγαρχικοί τα χαμηλά και το λιμάνι. Οι Κερκυραίοι βρίσκονται έτσι διχασμένοι σε δύο αντίπαλες παρατάξεις και έτοιμοι να επιδοθούν σε εμφύλιο σπαραγμό.
§73.1: δούλους → Οι δούλοι ήταν οι κύριοι συντελεστές παραγωγής στον αγροτικό τομέα και στη βιοτεχνία και συνέβαλαν στην οικονομική ανάπτυξη των πόλεων. Ο αριθμός των δούλων εκείνη την περίοδο στην Κέρκυρα υπολογίζεται στις 40000 ανθρώπους, ενώ οι ελεύθεροι κάτοικοι του νησιού ήταν 70000.
§73.1: οἰκετῶν → Οι οἰκέται είναι οι οικιακοί δούλοι. Δεν είναι ελεύθεροι, βρίσκονται όμως σε προνομιακή σχέση συγκριτικά με τους απλούς δούλους. Επειδή ζουν στο σπίτι των κυρίων τους, είναι συνήθως πρόσωπα έμπιστα και αφοσιωμένα στην οικογένεια του αφεντικού τους.
§73.1: ξύμμαχον → Τα δύο στρατόπεδα διαμορφώθηκαν ως εξής:
- ότι η πρεσβεία απέτυχε εντελώς τον στόχο της να μειώσει τις εντάσεις ανάμεσα στην Αθήνα και τους ολιγαρχικούς της Κέρκυρας
- ότι οι Αθηναίοι ξεκάθαρα διεκδικούν πλέον την κυριαρχία των δημοκρατικών στο νησί και, κατ᾽ επέκταση, τη διεύρυνση της δικής τους επιρροής εκεί.
§72.2: ἐπιτίθενται τῷ δήμῳ → Μετά και την άφιξη των Λακεδαιμονίων πρέσβεων, οι ολιγαρχικοί επιτίθενται ανοιχτά στους δημοκρατικούς. Ο φόνος του Πειθία (3.70.6) είναι η αρχή του εμφυλίου πολέμου, αλλά από το σημείο αυτό της θουκυδίδειας αφήγησης (72.2) η εμφύλια σύρραξη γενικεύεται και οι δύο αντίπαλες παρατάξεις θα οδηγηθούν σε φρικαλεότητες. Πλέον, δεν μπορούμε να μιλάμε για μια "τεταμένη" κατάσταση, αλλά για μια ανοιχτά πολεμική σύγκρουση.
§72.2: τὸν λιμένα τὸν πρὸς αὐτῇ → Οι δημοκρατικοί κατέλαβαν τα υψηλά μέρη και την ακρόπολη, ενώ οι ολιγαρχικοί τα χαμηλά και το λιμάνι. Οι Κερκυραίοι βρίσκονται έτσι διχασμένοι σε δύο αντίπαλες παρατάξεις και έτοιμοι να επιδοθούν σε εμφύλιο σπαραγμό.
§73.1: δούλους → Οι δούλοι ήταν οι κύριοι συντελεστές παραγωγής στον αγροτικό τομέα και στη βιοτεχνία και συνέβαλαν στην οικονομική ανάπτυξη των πόλεων. Ο αριθμός των δούλων εκείνη την περίοδο στην Κέρκυρα υπολογίζεται στις 40000 ανθρώπους, ενώ οι ελεύθεροι κάτοικοι του νησιού ήταν 70000.
§73.1: οἰκετῶν → Οι οἰκέται είναι οι οικιακοί δούλοι. Δεν είναι ελεύθεροι, βρίσκονται όμως σε προνομιακή σχέση συγκριτικά με τους απλούς δούλους. Επειδή ζουν στο σπίτι των κυρίων τους, είναι συνήθως πρόσωπα έμπιστα και αφοσιωμένα στην οικογένεια του αφεντικού τους.
§73.1: ξύμμαχον → Τα δύο στρατόπεδα διαμορφώθηκαν ως εξής:
- Με το μέρος των δημοκρατικών έχουν συνταχθεί οι δούλοι που θέλουν να πολεμήσουν με την ελπίδα να κερδίσουν την ελευθερία τους.
- Με το μέρος των ολιγαρχικών έχουν συνταχθεί 800 μισθοφόροι στρατιώτες.