Οδηγίες προς τον αναγνώστη:
- Με μπλε χρώμα υπογραμμίζονται: τα πραγματολογικά και ιδεολογικά ερμηνευτικά σχόλια.
- Με πράσινο χρώμα υπογραμμίζονται: τα πολιτιστικά και σκηνοθετικά στοιχεία.
- Με κόκκινο χρώμα υπογραμμίζονται: τα συναισθήματα και ο χαρακτηρισμός των ηρώων.
Πάροδος (στ.100-161)
Αρχαίο Κείμενο |
Μετάφραση |
(100) Ἀκτὶς ἀελίου, τὸ κάλλιστον |
Ακτίνα του ήλιου, το ομορφότερο |
ἑπταπύλῳ φανὲν |
την εφτάπυλη που φώτησε |
Θήβᾳ τῶν πρότερον φάος, |
Θήβα ως τώρα φως, |
ἐφάνθης ποτ᾽, ὦ χρυσέας |
φάνηκες πια, της χρυσής |
ἁμέρας βλέφαρον, Διρκαίων |
ημέρας βλέφαρο, από της Δίρκης |
(105) ὑπὲρ ῥεέθρων μολοῦσα, |
πάνω της πηγές ήρθες, |
τὸν λεύκασπιν Ἀργόθεν |
και τον (πολεμιστή) με την λευκή ασπίδα από το Άργος |
φῶτα, βάντα πανσαγίᾳ |
που ήρθε πάνοπλος |
φυγάδα πρόδρομον, ὀξυτέρῳ |
τον έβαλες στο δρόμο της φυγής, με πιο γοργό |
κινήσασα χαλινῷ. |
αφού τον κίνησες χαλινάρι. |
(110) Ὃν ἐφ᾽ ἡμετέρᾳ γῇ Πολυνείκης |
Τον οποίο στη δική μας γη ο Πολυνείκης |
ἀρθεὶς νεικέων ἐξ ἀμφιλόγων |
που πήρε αέρα από διχόγνωμες αμάχες |
[ἤγαγεν ἐχθρόν· ὁ δ᾽] ὀξέα κλάζων |
[τον έφερε ως εχθρό. Αυτός] με οξείες στριγγιές |
αἰετὸς εἰς γῆν ὣς ὑπερέπτα, |
σαν αετός πετούσε πάνω από τη γη |
λευκῆς χιόνος πτέρυγι στεγανός |
με σκεπασμένα τα φτερά του από λευκό χιόνι |
(115) πολλῶν μεθ᾽ ὅπλων |
με πολλά άρματα |
ξύν θ᾽ ἱπποκόμοις κορύθεσσιν. |
και φούντες αλογήσιες στα κράνη. |
Πάροδος: Ο χορός, που αποτελείται από γέροντες Θηβαίους, μπαίνει με ρυθμικό βηματισμό από τη δεξιά πάροδο στην ορχήστρα του θεάτρου. Μπαίνοντας τραγουδούν το τραγούδι αυτό με τη συνοδεία αυλού.
στ.100→ Ἀκτὶς ἀελίου: Με τη φράση αυτή προσδιορίζεται το χρονικό πλαίσιο: είναι πολύ νωρίς το πρωί, την ώρα που οι πρώτες αχτίνες του ήλιου ρίχνουν το φως στη Θήβα. Ο χορός απευθύνει ένα δοξαστικό τραγούδι στον ήλιο. Η παράσταση των θεατρικών έργων στην Αθήνα αρχίζει επίσης με το πρώτο φως του ήλιου. Έτσι ο χρόνος του δράματος και ο χρόνος της παράστασης ταυτίζονται. Ο Σοφοκλής χρησιμοποιεί αυτή την τεχνική και σε άλλες τραγωδίες του (Αίαντας, Ηλέκτρα).
στ.104→ Διρκαίων: Η Δίρκη ήταν μεγάλη πηγή που βρισκόταν δυτικά της Θήβας. Πήρε το όνομα της Δίρκης, κόρης του Ήλιου, η οποία σκοτώθηκε εκεί σύμφωνα με τον μύθο.
στ.106→ τὸν λεύκασπιν: Εδώ εννοείται ο βασιλιάς του Άργους Άδραστος. Αυτός μαζί με τον Πολυνείκη και με άλλους πέντε αρχηγούς εκστράτευσε εναντίον της Θήβας.
στ.113→ αἰετὸς: Ο στρατός των Αργείων παρομοιάζεται με αετό που επιτίθεται εναντίον της Θήβας.
στ.100→ Ἀκτὶς ἀελίου: Με τη φράση αυτή προσδιορίζεται το χρονικό πλαίσιο: είναι πολύ νωρίς το πρωί, την ώρα που οι πρώτες αχτίνες του ήλιου ρίχνουν το φως στη Θήβα. Ο χορός απευθύνει ένα δοξαστικό τραγούδι στον ήλιο. Η παράσταση των θεατρικών έργων στην Αθήνα αρχίζει επίσης με το πρώτο φως του ήλιου. Έτσι ο χρόνος του δράματος και ο χρόνος της παράστασης ταυτίζονται. Ο Σοφοκλής χρησιμοποιεί αυτή την τεχνική και σε άλλες τραγωδίες του (Αίαντας, Ηλέκτρα).
στ.104→ Διρκαίων: Η Δίρκη ήταν μεγάλη πηγή που βρισκόταν δυτικά της Θήβας. Πήρε το όνομα της Δίρκης, κόρης του Ήλιου, η οποία σκοτώθηκε εκεί σύμφωνα με τον μύθο.
στ.106→ τὸν λεύκασπιν: Εδώ εννοείται ο βασιλιάς του Άργους Άδραστος. Αυτός μαζί με τον Πολυνείκη και με άλλους πέντε αρχηγούς εκστράτευσε εναντίον της Θήβας.
στ.113→ αἰετὸς: Ο στρατός των Αργείων παρομοιάζεται με αετό που επιτίθεται εναντίον της Θήβας.
Αρχαίο Κείμενο |
Μετάφραση |
Στὰς δ᾽ ὑπὲρ μελάθρων φονώσαισιν |
Ζυγιάστηκε από τις στέγες πάνω |
ἀμφιχανὼν κύκλῳ |
τα νύχια φόνο διψώντας, |
λόγχαις ἑπτάπυλον στόμα |
επτάπυλο το στόμα γύρω χάσκοντας |
(120) ἔβα, πρίν ποθ᾽ ἁμετέρων |
έφυγε, προτού το δικό μας |
αἱμάτων γένυσιν πλησθῆναί |
αίμα το ράμφος του χορτάσει, |
τε καὶ στεφάνωμα πύργων |
και τα στεφάνια των πύργων |
πευκάενθ᾽ ῞Ηφαιστον ἑλεῖν. |
πιάσει ο Ήφαιστος ο πεύκινος. |
Τοῖος ἀμφὶ νῶτ᾽ ἐτάθη |
Τέτοια τον χτύπησε στις πλάτες |
(125) πάταγος Ἄρεος, ἀντιπάλου |
ταραχή του Άρη, από τον αντίπαλό του |
δυσχείρωμα δράκοντος. |
δράκοντα που δύσκολα θα νικηθεί στις μάχες. |
Ζεὺς γὰρ μεγάλης γλώσσης κόμπους |
Γιατί ο Δίας της γλώσσας τους μεγάλους κομπασμούς |
ὑπερεχθαίρει, καί σφας ἐσιδὼν |
παραεχθρεύεται, και μόλις τους είδε |
πολλῷ ῥεύματι προσνισσομένους, |
χείμαρρος να ξεχύνονται |
(130) χρυσοῦ καναχῆς ὑπερόπτας, |
υπερόπτες από των χρυσών αρμάτων τους την κλαγγή |
παλτῷ ῥιπτεῖ πυρὶ βαλβίδων |
με αστροπελέκι γκρεμίζει εκείνον |
ἐπ᾽ ἄκρων ἤδη |
που από την κορυφή ήδη |
νίκην ὁρμῶντ᾽ ἀλαλάξαι· |
ετοιμαζόταν να αλαλάξει τη νίκη. |
στ.123 → Ηφαιστον: Ο Ήφαιστος είναι ο θεός της φωτιάς. Εδώ χρησιμοποιείται μετωνυμικά με την σημασία της φωτιάς.
στ.125 → Ἄρεος: Ο Άρης είναι ο θεός του πολέμου. Εδώ χρησιμοποιείται μετωνυμικά με τη σημασία του πολέμου.
στ.126 → δράκοντος: Οι Θηβαίοι παρομοιάζονται με δράκοντες. Σύμφωνα με το μύθο οι κάτοικοι της Θήβας καταγόταν από δράκοντες. Ο Σοφοκλής λοιπόν παρομοιάζει τους Αργείους που επιτέθηκαν στην στη Θήβα με τους και τους Θηβαίους με δράκοντες, που είναι οι εχθροί των αετών. Η εικόνα της συμπλοκής αετού και δράκου παρουσιάζεται και από τον Όμηρο (Μ, 201-2).
στ.133 → ἀλαλάξαι: Αυτός που υπονοείται εδώ ότι ετοιμάζεται να ανακοινώσει την νίκη είναι πιθανότατα ο γίγαντας Καπανέας. Αυτός είναι ο δεύτερος αρχηγός των Αργειών και εκστρατεύοντας κατά της Θήβας είχε γράψει στην ασπίδα του ότι θα την έκαιγε είτε το ήθελε ο Δίας είτε όχι. Μάλιστα χλεύαζε τους κεραυνούς και τις αστραπές του Δία. Καθώς όμως ορμούσε ενάντια στη Θήβα, ο Δίας τον σκότωσε με κεραυνό για να τιμωρήσει την ύβρη του.
στ.125 → Ἄρεος: Ο Άρης είναι ο θεός του πολέμου. Εδώ χρησιμοποιείται μετωνυμικά με τη σημασία του πολέμου.
στ.126 → δράκοντος: Οι Θηβαίοι παρομοιάζονται με δράκοντες. Σύμφωνα με το μύθο οι κάτοικοι της Θήβας καταγόταν από δράκοντες. Ο Σοφοκλής λοιπόν παρομοιάζει τους Αργείους που επιτέθηκαν στην στη Θήβα με τους και τους Θηβαίους με δράκοντες, που είναι οι εχθροί των αετών. Η εικόνα της συμπλοκής αετού και δράκου παρουσιάζεται και από τον Όμηρο (Μ, 201-2).
στ.133 → ἀλαλάξαι: Αυτός που υπονοείται εδώ ότι ετοιμάζεται να ανακοινώσει την νίκη είναι πιθανότατα ο γίγαντας Καπανέας. Αυτός είναι ο δεύτερος αρχηγός των Αργειών και εκστρατεύοντας κατά της Θήβας είχε γράψει στην ασπίδα του ότι θα την έκαιγε είτε το ήθελε ο Δίας είτε όχι. Μάλιστα χλεύαζε τους κεραυνούς και τις αστραπές του Δία. Καθώς όμως ορμούσε ενάντια στη Θήβα, ο Δίας τον σκότωσε με κεραυνό για να τιμωρήσει την ύβρη του.
Αρχαίο Κείμενο |
Μετάφραση |
ἀντιτύπᾳ δ᾽ ἐπὶ γᾷ πέσε τανταλωθεὶς |
Σείστηκε η γη όταν κάτω έπεσε |
(135) πυρφόρος ὃς τότε μαινομένᾳ ξὺν ὁρμᾷ |
με τη δάδα στο χέρι του, αυτός που με ξέφρενη τότε ορμή |
βακχεύων ἐπέπνει ῥιπαῖς ἐχθίστων ἀνέμων. |
θεοκρουσμένος φυσομανούσε ριπές αγρίων ανέμων· |
εἶχε δ᾽ ἄλλᾳ τὰ μέν, |
Μα αυτά του ήρθαν αλλιώς |
ἄλλα δ᾽ ἐπ᾽ ἄλλοις ἐπενώμα στυφελίζων |
και άλλη στους άλλους φύλαγε μοίρα, κοπαδιαστά χτυπώντας |
(140) μέγας Ἄρης δεξιόσειρος. |
ο μέγας Άρης επιδέξιος. |
ἑπτὰ λοχαγοὶ γὰρ ἐφ᾽ ἑπτὰ πύλαις |
Επτά λοχαγοί στις επτά πύλες |
ταχθέντες ἴσοι πρὸς ἴσους ἔλιπον |
αντίκρυ, ίσος προς ίσο, σταθήκαν |
Ζηνὶ τροπαίῳ πάγχαλκα τέλη, |
και στο Δία τροπαιούχο τάμα κρεμάσαν χάλκινο· |
πλὴν τοῖν στυγεροῖν, ὣ πατρὸς ἑνὸς |
εκτός από τους δόλιους δυο, που από τον ίδιο πατέρα |
μητρός τε μιᾶς φύντε καθ᾽ αὑτοῖν |
από την ίδια μητέρα γεννημένοι |
(145) δικρατεῖς λόγχας στήσαντ᾽ ἔχετον |
που σήκωσαν κοντάρια ισοδύναμα |
κοινοῦ θανάτου μέρος ἄμφω. |
κι ένας στον άλλο έδωσε μερίδιο θανάτου. |
στ.141 → ἑπτὰ λοχαγοὶ: Οι επτά στρατηγοί των Αργείων ήταν οι Αμφιάραος, Τυδέας, Ετέοκλος, Ιππομέδοντας, Καπανέας, Παρθενοπαίος, Πολυνείκης. Ο αρχιθμός επτά είχε μαγικές ιδιότητες από την αρχαιότητα και θεωρείται ο αριθμος της τελειότητας. Χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα από τη χριστιανική παράδοση ως ο αριθμός του Θεού.
στ.143 → Ζηνὶ τροπαίῳ: Ο Δίας ο οποίος εξουσιάζει τον κόσμο έδωσε τη νίκη στους Θηβαίους. Σε αυτόν αφιερώνουν και τα όπλα και τα πράγματα των εχθρών που έχουν πέσει στο πεδίο της μάχης. Όλα αυτά τα κρεμούσαν οι νικητές στον τόπο της μάχης, στα δέντρα ή στους τοίχους του ναού του θεού ως τρόπαιο, δηλαδή σημείο νίκης, αλλά και αποτρόπαιο, δηλαδή φυλαχτό γιατί ο νικητής φοβόταν την ενέργεια του νεκρού που είχε σκοτωθεί, του οποίου τα όπλα γίνονταν με αυτό τον τρόπο αβλαβή. Το τρόπαιο αποτελούνταν από ασπίδες, περικεφαλαίες και άλλα όπλα που αφαιρούνταν από τους νικημένους εχθρούς. Αν ο εχθρός ανεχόταν την ίδρυση του τροπαίου, αυτό σήμαινε ότι ομολογούσε την ήττα του. Το τρόπαιο αφιερωνόταν στον Δία.
στ.143 → Ζηνὶ τροπαίῳ: Ο Δίας ο οποίος εξουσιάζει τον κόσμο έδωσε τη νίκη στους Θηβαίους. Σε αυτόν αφιερώνουν και τα όπλα και τα πράγματα των εχθρών που έχουν πέσει στο πεδίο της μάχης. Όλα αυτά τα κρεμούσαν οι νικητές στον τόπο της μάχης, στα δέντρα ή στους τοίχους του ναού του θεού ως τρόπαιο, δηλαδή σημείο νίκης, αλλά και αποτρόπαιο, δηλαδή φυλαχτό γιατί ο νικητής φοβόταν την ενέργεια του νεκρού που είχε σκοτωθεί, του οποίου τα όπλα γίνονταν με αυτό τον τρόπο αβλαβή. Το τρόπαιο αποτελούνταν από ασπίδες, περικεφαλαίες και άλλα όπλα που αφαιρούνταν από τους νικημένους εχθρούς. Αν ο εχθρός ανεχόταν την ίδρυση του τροπαίου, αυτό σήμαινε ότι ομολογούσε την ήττα του. Το τρόπαιο αφιερωνόταν στον Δία.
Αρχαίο Κείμενο |
Μετάφραση |
Ἀλλὰ γὰρ ἁ μεγαλώνυμος ἦλθε Νίκα |
Τώρα πια η Νίκη μας ήρθε μεγαλόχαρη, |
τᾷ πολυαρμάτῳ ἀντιχαρεῖσα Θήβᾳ, |
επιστρέφοντας τη χάρη στην πολυάρματη Θήβα |
(150) ἐκ μὲν δὴ πολέμων |
στους πολέμους |
τῶν νῦν θέσθαι λησμοσύναν, |
τους τωρινούς ξεχάστε |
θεῶν δὲ ναοὺς χοροῖς |
και στων θεών τους ναούς με χορούς |
παννυχίοις πάντας ἐπέλθωμεν, |
ολονύχτιούς όλων να πάμε, |
ὁ Θήβας δ᾽ ἐλελίχθων |
και αυτός που τραντάζει τη Θήβα |
Βάκχιος ἄρχοι. |
ο Βάκχος ας μας οδηγεί. |
(155) ἀλλ᾽, ὅδε γὰρ δὴ βασιλεὺς χώρας, |
Αλλά να ο βασιλιάς της χώρας |
Κρέων ὁ Μενοικέως,.....νεοχμὸς |
Ο Κρέων ο γιός του Μενοικέα νεόκοπος |
νεαραῖσι θεῶν ἐπὶ συντυχίαις |
φορτωμένος νωπές θεϊκές συγκυρίες |
χωρεῖ, τίνα δὴ μῆτιν ἐρέσσων, |
μπαίνει. Από ποιά σκέψη κινούμενος |
(160) ὅτι σύγκλητον τήνδε γερόντων |
ώστε τη σύναξη αυτή των γερόντων |
προὔθετο λέσχην, |
να συγκαλέσει |
κοινῷ κηρύγματι πέμψας; |
στέλνοντας προσταγή κοινή; |
στ.149 → πολυαρμάτῳ: Η Θήβα λεγόταν πολυάρματη, καθώς είχε πολλά άρματα. Λέγεται ότι εκεί κατασκευάστηκε το πρώτο άρμα. Ο Πίνδαρος ονομάζει τη Θήβα φιλάρματον, ευάρματον, χρυσάρματον.
στ.154 → Βάκχιος: Ο Βάκχος ή Διόνυσος είναι ο θεός του κρασιού, της έμπνευσης και της γονιμότητας της φύσης. Σύμφωνα με τη μυθολογία γεννήθηκε στη Θήβα. Ο Διόνυσος λατρευόταν την νύχτα με οργιαστικούς χορούς από τις ακολούθους του Μαινάδες που έκαναν τη γη να τρέμει.
στ.155: Στη σκηνή εμφανίζεται ο Κρέοντας από τη μεσαία απειλή των ανακτόρων ντυμένος επίσημα. Φοράει βασιλική στολή και φέρει τα σύμβολα της εξουσίας, το σκήπτρο και το στέμμα. Συνοδεύεται από δύο κύρηκες.
στ.154 → Βάκχιος: Ο Βάκχος ή Διόνυσος είναι ο θεός του κρασιού, της έμπνευσης και της γονιμότητας της φύσης. Σύμφωνα με τη μυθολογία γεννήθηκε στη Θήβα. Ο Διόνυσος λατρευόταν την νύχτα με οργιαστικούς χορούς από τις ακολούθους του Μαινάδες που έκαναν τη γη να τρέμει.
στ.155: Στη σκηνή εμφανίζεται ο Κρέοντας από τη μεσαία απειλή των ανακτόρων ντυμένος επίσημα. Φοράει βασιλική στολή και φέρει τα σύμβολα της εξουσίας, το σκήπτρο και το στέμμα. Συνοδεύεται από δύο κύρηκες.
Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ.148)
1. Μετά από ποιο μέρος του δράματος ακολουθεί η πάροδος; Ποιο είναι το επόμενο μέρος;
Η Πάροδος είναι τραγούδι που ψάλει ο χορός μπαίνοντας στη σκηνή. Τοποθετείται μετά τον Πρόλογο και εισάγει το Α᾽ Επεισόδιο που ακολουθεί.
2. Ποιο είναι το βασικό θέμα της παρόδου; Με ποιον τρόπο εκφράζεται;
Στην Πάροδο ο χορός υμνεί την εμφάνιση του ήλιου και τραγουδάει την νίκη των Θηβαίων απέναντι στους Αργείους. Αφού αφηγείται περιληπτικά τον πόλεμο ανάμεσα στους δυο στρατούς γιορτάζει τη νίκη της Θήβας με χορούς.
3. Πώς συνδέεται η πάροδος με τα προηγούμενα;
Το ύφος της Παρόδου είναι χαρούμενο και δοξαστικό. Έτσι έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τα συναισθήματα που εκφράστηκαν μέσα από την διχογνωμία της Αντιγόνης και τις Ισμήνης στον Πρόλογο. Με την αναφορά ωστόσο στα γεγονότα του πολέμου γίνεται η νοηματική σύνδεση με την τραγωδία. Σκοπός εξάλλου της Παρόδου δεν είναι να προσθέσει πληροφορίες, αλλά να κάνει ένα ευχάριστο διάλειμμα για το θεατή, που θα τον αποφορτίσει από την ένταση της προηγούμενης τιμής και θα προετοιμάσει το έδαφος για την είσοδο του Κρέοντα.
4. Φαίνεται από την πάροδο η στάση του χορού απέναντι στον Κρέοντα;
Μέσα από την πάροδο η στάση του χώρου απέναντι στον Κρέοντα δε φαίνεται ξεκάθαρα. Μπορούμε ωστόσο να κάνουμε κάποιες έμμεσες υποθέσεις. Όταν αναφέρεται στην σύγκρουση ανάμεσα στα δύο αδέλφια (στ. 141-147) δεν κατηγορεί ανοιχτά τον Πολυνείκη, γεγονός που μας κάνει να πιστεύουμε ότι ίσως δεν τον θεωρεί υπεύθυνο για την καταστροφή και τον πόλεμο. Επίσης όταν μιλάει για την είσοδο του Κρέοντα στη σκηνή αναφέρει ότι έγινε βασιλιάς εξαιτίας της τύχης (στ.157). Με τις αναφορές αυτές δημιουργείται ένα κλίμα όχι απαραίτητα αρνητικό απέναντι στον Κρέοντα αλλά σίγουρα όχι και φιλικό.
5. Το τραγούδι του χορού σκιάζεται από τον θάνατο των δύο αδελφών. Ποια άλλη σκιά πέφτει βαριά πάνω στην πόλη, όπως φαίνεται από τον πρόλογο;
Εκτός από το θάνατο των δύο αδελφών, πάνω από την πόλη πέφτει βαριά και η σκιά της απαγόρευσης της ταφής του Πολυνείκη. Το βαρύ κλίμα που έχει δημιουργηθεί στον πρόλογο μέσα από την απόφαση της Αντιγόνης να πάει κόντρα στη διαταγή του Κρέοντα, αναδύεται εδώ με την εμφάνιση του δεύτερου στη σκηνή.
6. Νομίζετε ότι από την πλευρά της θεατρικής οικονομίας η πάροδος και ο πρόλογος αποτελούν αντίθεση; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Η θεατρική οικονομία είναι ο τρόπος με τον οποίο ο ποιητής χειρίζεται τον μύθο ώστε το ένα γεγονός να φαίνεται ότι διαδέχεται το άλλο με μια λογική σειρά. Στην περίπτωση όμως αυτή που εξετάζουμε, η Πάροδος φαίνεται να μην συνδέεται στενά, τουλάχιστον υφολογικά και νοηματικά, με τον Πρόλογο. Η αντίθεση αυτή όμως δικαιολογείται αν σκεφτούμε ότι ο ποιητής με το χαρούμενο τραγούδι του χορού προσπαθεί να αποφορτίσει το κοινό από την ένταση της προηγούμενης σκηνής. Εκτός αυτού, ο πρόλογος κατάφερε να μας εισάγει στην υπόθεση της τραγωδίας, όμως η Πάροδος μας πληροφορεί για την προϊστορία της τραγωδίας, τον πόλεμο ανάμεσα στου δύο στρατούς.
7. Θεωρείτε την πάροδο περιττό ή απαραίτητο κομμάτι στο έργο;
Ο Σοφοκλής στα έργα του αύξησε τον αριθμό των μελών του χορού από 12 σε 15 και προσπάθησε να του αποδώσει περισσότερο ενεργητικό ρόλο στο δράμα. Σκοπός της παρόδου είναι κυρίως να αποφορτίσει τον θεατή από την ένταση της διαμάχης ανάμεσα στην Αντιγόνη και την Ισμήνη που προηγήθηκε. Η αποφόρτιση αυτή είναι απαραίτητη για να οδηγηθεί εκ νέου σε μια νέα κλιμάκωση συναισθημάτων που θα ακολουθήσει και αυτή την φορά θα προκαλέσει ο δευτεραγωνιστής του δράματος, ο Κρέοντας.
Η Πάροδος είναι τραγούδι που ψάλει ο χορός μπαίνοντας στη σκηνή. Τοποθετείται μετά τον Πρόλογο και εισάγει το Α᾽ Επεισόδιο που ακολουθεί.
2. Ποιο είναι το βασικό θέμα της παρόδου; Με ποιον τρόπο εκφράζεται;
Στην Πάροδο ο χορός υμνεί την εμφάνιση του ήλιου και τραγουδάει την νίκη των Θηβαίων απέναντι στους Αργείους. Αφού αφηγείται περιληπτικά τον πόλεμο ανάμεσα στους δυο στρατούς γιορτάζει τη νίκη της Θήβας με χορούς.
3. Πώς συνδέεται η πάροδος με τα προηγούμενα;
Το ύφος της Παρόδου είναι χαρούμενο και δοξαστικό. Έτσι έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τα συναισθήματα που εκφράστηκαν μέσα από την διχογνωμία της Αντιγόνης και τις Ισμήνης στον Πρόλογο. Με την αναφορά ωστόσο στα γεγονότα του πολέμου γίνεται η νοηματική σύνδεση με την τραγωδία. Σκοπός εξάλλου της Παρόδου δεν είναι να προσθέσει πληροφορίες, αλλά να κάνει ένα ευχάριστο διάλειμμα για το θεατή, που θα τον αποφορτίσει από την ένταση της προηγούμενης τιμής και θα προετοιμάσει το έδαφος για την είσοδο του Κρέοντα.
4. Φαίνεται από την πάροδο η στάση του χορού απέναντι στον Κρέοντα;
Μέσα από την πάροδο η στάση του χώρου απέναντι στον Κρέοντα δε φαίνεται ξεκάθαρα. Μπορούμε ωστόσο να κάνουμε κάποιες έμμεσες υποθέσεις. Όταν αναφέρεται στην σύγκρουση ανάμεσα στα δύο αδέλφια (στ. 141-147) δεν κατηγορεί ανοιχτά τον Πολυνείκη, γεγονός που μας κάνει να πιστεύουμε ότι ίσως δεν τον θεωρεί υπεύθυνο για την καταστροφή και τον πόλεμο. Επίσης όταν μιλάει για την είσοδο του Κρέοντα στη σκηνή αναφέρει ότι έγινε βασιλιάς εξαιτίας της τύχης (στ.157). Με τις αναφορές αυτές δημιουργείται ένα κλίμα όχι απαραίτητα αρνητικό απέναντι στον Κρέοντα αλλά σίγουρα όχι και φιλικό.
5. Το τραγούδι του χορού σκιάζεται από τον θάνατο των δύο αδελφών. Ποια άλλη σκιά πέφτει βαριά πάνω στην πόλη, όπως φαίνεται από τον πρόλογο;
Εκτός από το θάνατο των δύο αδελφών, πάνω από την πόλη πέφτει βαριά και η σκιά της απαγόρευσης της ταφής του Πολυνείκη. Το βαρύ κλίμα που έχει δημιουργηθεί στον πρόλογο μέσα από την απόφαση της Αντιγόνης να πάει κόντρα στη διαταγή του Κρέοντα, αναδύεται εδώ με την εμφάνιση του δεύτερου στη σκηνή.
6. Νομίζετε ότι από την πλευρά της θεατρικής οικονομίας η πάροδος και ο πρόλογος αποτελούν αντίθεση; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Η θεατρική οικονομία είναι ο τρόπος με τον οποίο ο ποιητής χειρίζεται τον μύθο ώστε το ένα γεγονός να φαίνεται ότι διαδέχεται το άλλο με μια λογική σειρά. Στην περίπτωση όμως αυτή που εξετάζουμε, η Πάροδος φαίνεται να μην συνδέεται στενά, τουλάχιστον υφολογικά και νοηματικά, με τον Πρόλογο. Η αντίθεση αυτή όμως δικαιολογείται αν σκεφτούμε ότι ο ποιητής με το χαρούμενο τραγούδι του χορού προσπαθεί να αποφορτίσει το κοινό από την ένταση της προηγούμενης σκηνής. Εκτός αυτού, ο πρόλογος κατάφερε να μας εισάγει στην υπόθεση της τραγωδίας, όμως η Πάροδος μας πληροφορεί για την προϊστορία της τραγωδίας, τον πόλεμο ανάμεσα στου δύο στρατούς.
7. Θεωρείτε την πάροδο περιττό ή απαραίτητο κομμάτι στο έργο;
Ο Σοφοκλής στα έργα του αύξησε τον αριθμό των μελών του χορού από 12 σε 15 και προσπάθησε να του αποδώσει περισσότερο ενεργητικό ρόλο στο δράμα. Σκοπός της παρόδου είναι κυρίως να αποφορτίσει τον θεατή από την ένταση της διαμάχης ανάμεσα στην Αντιγόνη και την Ισμήνη που προηγήθηκε. Η αποφόρτιση αυτή είναι απαραίτητη για να οδηγηθεί εκ νέου σε μια νέα κλιμάκωση συναισθημάτων που θα ακολουθήσει και αυτή την φορά θα προκαλέσει ο δευτεραγωνιστής του δράματος, ο Κρέοντας.