Το αντικείμενο
Συνοπτικά:
- Μονόπτωτο ρήμα:
- Απλό αντικείμενο
- Σύστοιχο αντικείμενο (π.χ. λέω λόγια)
- Δίπτωτο ρήμα:
- Αιτιατική + Γενική/Δοτική → Αιτιατική = άμεσο
- Αιτιατική + Αιτιατική → Έμψυχο = άμεσο
- Αιτιατική έμψυχη + Αιτιατική έμψυχη → Πρόθεση = έμμεσο
- Γενική + Δοτική → Άμεσο = γενική
- Δευτερεύουσα πρόταση / Απαρέμφατο = άψυχη αιτιατική
Α. Μονόπτωτα Ρήματα:
Όταν το σύστοιχο αντικείμενο συνοδεύεται από επιθετικό προσδιορισμό, τότε παραλείπεται, μένει μόνο ο επιθετικός προσδιορισμός, μεταβάλλεται σε ουδέτερο γένος, συνήθως πληθυντικού αριθμού, και παίρνει τη θέση του σύστοιχου αντικειμένου.
Π.χ. Πάσχουσι μεγάλα, Ἁμαρτάνω πολλὰ, ποιῶ ταῦτα.
Β. Δίπτωτα Ρήματα:
Π.χ. Νόμιζε τήν μέν πατρίδα οἷκον, τούς δέ πολίτας ἑταίρους.
- Με γενική συντάσσονται τα ρήματα που σημαίνουν: μνήμη, λήθη, αμέλεια, επιμέλεια, φειδώ, επιθυμία, επόλαυση, συμμετοχή, αφθονία, στέρηση, αίσθηση, απόπειρα, επιτυχία, αποτυχία, έναρξη, λήξη, εξουσία, χωρισμό, απομάκρυνση, αποχή, απαλλαγή, σύγκριση, διαφορά, υπεροχή. Επίσης και πολλά σύνθετα με τις προθέσεις ἀπὸ, κατὰ, πρὸ, ὑπέρ.
- Με δοτική συντάσσονται τα ρήματα που σημαίνουν: πρέπει, αρμόζει, φιλική ή εχθρική διάθεση, προσέγγιση, επικοινωνία, ακολουθία, διαδοχή, υποταγή, ισότητα, ομοιότητα, συμφωνία. Επίσης τα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν, σὺν, ἐπὶ, παρὰ, ὑπὸ, προς (εξαίρεση: ὡφελῶ, βλάπτω + αιτ.).
- Με αιτιατική συντάσσονται τα ρήματα που σημαίνουν: ωφέλεια ή βλάβη με λόγια και έργα, ψυχικό πάθος, προσπάθεια, καταδίωξη κ.ὰ.
- Σύστοιχο αντικείμενο: Λέμε το αντικείμενο που προέρχεται από την ίδια ρίζα με το ρήμα ή από τη ρίζα άλλου συνώνυμου ρήματος.
Όταν το σύστοιχο αντικείμενο συνοδεύεται από επιθετικό προσδιορισμό, τότε παραλείπεται, μένει μόνο ο επιθετικός προσδιορισμός, μεταβάλλεται σε ουδέτερο γένος, συνήθως πληθυντικού αριθμού, και παίρνει τη θέση του σύστοιχου αντικειμένου.
Π.χ. Πάσχουσι μεγάλα, Ἁμαρτάνω πολλὰ, ποιῶ ταῦτα.
Β. Δίπτωτα Ρήματα:
- Με δυο αιτιατικές συντάσσονται τα ρήματα: ἐρωτῶ, εἰσπράτω, ζητῶ, ἀποκρύπτω, ἀποστερῶ, διδάσκω, ἐνδύω.
- Με δυο αιτιατικές από τις οποίες η μια είναι αντικείμενο και η άλλη κατηγορούμενο του αντικειμένου συντάσσονται τα ρήματα: λέγω, καλῶ, ὀνομάζω, προσαγορεύω, θεωρῶ, ἐκλέγω, διορίζω, καθιστῶ, παρουσιάζω, ποιῶ.
Π.χ. Νόμιζε τήν μέν πατρίδα οἷκον, τούς δέ πολίτας ἑταίρους.
- Με αιτιατική και δοτική συντάσσονται τα ρήματα: λέγω, δίδωμι, δείκνυμι, συμβουλεύω, ἀποκρίνομαι, ἀντιτάσσω, φέρω, παρέχω, πέμπω, προσαρμόζω. Επίσης όσα δηλώνουν: εξίσωση, εξομοίωση, ανάμειξη, συμφιλίωση. Τέλος, τα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σὺν.
- Με αιτιατική και γενική συντάσσονται τα ρήματα: γεμίζω, πληρῶ, ἐρημῶ, ἑστιῶ, άνταλλάσσω, κωλύω. Επίσης τα σύνθετα με τις προθέσεις κατὰ, ἀπὸ, ἐκ, πρὸ.
- Με γενική και δοτική συντάσσονται τα ρήματα που σημαίνουν: μετάδοση, παραχώρηση και το ρήμα φθονῶ (=αρνούμαι κάτι σε κάποιον).
Άσκηση 4: Βρείτε τα αντικείμενα και αναγνωρίστε το είδος τους
- Οὐ τοῦτο ἐρωτῶ σε.
- Πληρῶ τὴν ὑδρίαν ὕδατος.
- Λέγω ὑμῖν τὴν ἀλήθειαν.
- Ἔλεξε τούτους τοὺς λόγους.
- Μετεσχήκαμεν ὑμῖν τῶν ἱερῶν.
- Ἐμοῦ ἀκούσετε πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν.
- Μέμνησο τῆς κοινῆς τύχης.
- Ἕξ ὀβολοὶ ἰσοῦνται δραχμῇ.
- Χρῆ τοῦ βάρους μεταδιδόναι τοῖς φίλοις.
- Ἡ μωρία δίδωσιν ἀνθρώποις κακὰ.
- Διδάσκουσιν τοὺς παῖδας σωφροσύνην.
- Ἐνίκησαν νίκην λαμπράν.
- Ἴσως ἄν μοι φυγῆς τιμήσαιτε.
- Ἐνέδυσε τον Κῦρον καλὴν στολὴν.
- Οὗτος ἐμὲ τῶν πατρῴων ἀπεστέρησε.
- Κεράννυμι ὕδωρ τῷ οἴνῳ.
- Ὁ Θεὸς τὴν ψυχὴν ἐνεφύσησε τῷ ἀνθρώπῳ.
- Τῇ ἀχαριστίᾳ ἕπεται ἡ ἀναισχυντία.
- Χρόνου φείδου.
- Ὑμᾶς κακὸν οὐδὲν ἐποιήσαμεν.
- Νόμιζε τὴν πατρίδα οἶκον.
- Βούλεται ὁ κατήγορος θανάτου σοι τιμᾶσθαι.
- Ἀπολαύουσι τῶν σῶν ἀγαθῶν.
- Ἡμεῖς ὑμᾶς κακόν οὐδὲν πώποτε ἐποιήσαμεν
- Τὴν τοιαύτην δύναμιν ἔγωγε καλῶ.