Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α' Γυμνασίου
Ενότητα 18
Μύθος του Αισώπου (διασκευή)
Αρχαίο Κείμενο |
Μετάφραση |
Ξυλευόμενός τις παρὰ τινα ποταμόν |
Κάποιος καθώς έκοβε ξύλα κοντά σε ένα ποτάμι, |
ἀπέβαλε τὸν πέλεκυν. |
έχασε το τσεκούρι του. |
Τοῦ δὲ ῥεύματος παρασύραντος αὐτὸν ὠδύρετο, |
Kαι, επειδή το ρεύμα το παρέσυρε, έκλαιγε, |
μέχρις οὗ ὁ Ἑρμῆς ἐλεήσας αὐτόν ἧκε. |
μέχρι που ο Ερμής τον λυπήθηκε και ήρθε (κοντά του). |
Καὶ μαθών παρ’ αὐτοῦ τὴν αἰτίαν, δι’ ἥν ἔκλαιε, |
Και αφού έμαθε από αυτόν την αιτία, για την οποία έκλαιγε, |
τὸ μὲν πρῶτον καταβὰς ἀνήνεγκε |
την πρώτη φορά βούτηξε στο ποτάμι κι έφερε πάνω |
αὐτῷ χρυσοῦν πέλεκυν |
γι’ αυτόν ένα χρυσό τσεκούρι |
καὶ ἐπυνθάνετο, εἰ οὗτος εἴη αὐτοῦ. |
και τον ρωτούσε αν αυτό ήταν δικό του. |
Τοῦ δὲ εἰπόντος μὴ εἶναι τοῦτον |
Όταν εκείνος του είπε ότι αυτό δεν ήταν δικό του, |
ἀνήνεγκε ἀργυροῦν |
του έφερε ένα ασημένιο |
καὶ ἠρώτα, εἰ ἀπέβαλε τοῦτον. |
και τον ρωτούσε αν έχασε αυτό. |
Ἀρνησαμένου δὲ καὶ τοῦτον |
Όταν αυτός το αρνήθηκε κι αυτό, |
τὸ τρίτον ἐκόμισεν αὐτῷ τὴν ἰδίαν ἀξίνην. |
την τρίτη φορά του έφερε το δικό του τσεκούρι. |
Τοῦ δὲ ἐπιγνόντος |
Και όταν αυτός το αναγνώρισε, |
ἀποδεξάμενος τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ |
ο Ερμής επειδή επιδοκίμασε τη δικαιοσύνη του, |
πάσας αὐτῷ ἐχαρίσατο. |
του χάρισε όλα τα τσεκούρια. |
Καὶ ὅς παραγενόμενος πρὸς τοὺς ἑταίρους |
Και αυτός, αφού ήρθε στους συντρόφους του, |
διηγήσατο αὐτοῖς τὰ γεγενημένα. |
τους διηγήθηκε αυτά που είχαν γίνει. |
Τῶν δὲ τις ἀναλαβὼν πέλεκυν |
Κάποιος απ’ αυτούς, αφού πήρε μαζί του ένα τσεκούρι, |
παρεγένετο ἐπὶ τὸν αὐτὸν ποταμὸν |
έφτασε στο ίδιο ποτάμι |
καὶ ξυλευόμενος |
και καθώς έκοβε ξύλα, |
ἐπίτηδες ἀφῆκε τὴν ἀξίνην εἰς τὰς δίνας, |
επίτηδες άφησε το τσεκούρι του στο ρεύμα του ποταμού, |
καθεζόμενός τε ἔκλαιε. |
κάθισε και έκλαιγε. |
Ἐπιφανέντος δὲ Ἑρμοῦ |
Όταν παρουσιάστηκε σ’ αυτόν ο Ερμής |
καὶ πυνθανομένου, τὶ τὸ συμβεβηκός εἴη, |
και τον ρωτούσε τι του είχε συμβεί, |
ἔλεγε τὴν ἀπώλειαν τοῦ πελέκεως. |
του ανέφερε την απώλεια του τσεκουριού. |
Τοῦ δὲ ἀνενεγκόντος αὐτῷ χρυσοῦν |
Όταν (ο Ερμής) του ανέβασε ένα χρυσό τσεκούρι |
καὶ διερωτῶντος, εἰ τοῦτο ἀπολώλεκεν, |
και τον ρωτούσε αν αυτό είχε χάσει, |
ἐξαφθείς ὑπὸ τοῦ κέρδους |
επειδή φλεγόταν από την επιθυμία του κέρδους, |
ἔφασκεν αὐτὸν εἶναι. |
έλεγε ότι αυτό ήταν. |
Καὶ ὁ θεός οὐκ ἐχαρίσατο αὐτῷ |
Και ο θεός δεν του χάρισε το χρυσό τσεκούρι, |
ἀλλά οὐδὲ τὸν ἴδιον πέλεκυν ἀποκατέστησεν. |
αλλά ούτε του επέστρεψε το δικό του τσεκούρι. |
Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 136)
1. Γιατί παρουσιάστηκε ο Ερμής στον πρώτο ξυλοκόπο;
Σύμφωνα με τον μύθο του Αισώπου, ένας ξυλοκόπος έχασε το τσεκούρι του καθώς του έπεσε μέσα σε ένα ποτάμι. Ενώ έκλαιγε στην όχθη του ποταμού για το χαμένο του τσεκούρι, ο Ερμής τον λυπήθηκε και παρουσιάστηκε μπροστά του για να τον βοηθήσει να το βρει.
2. Γιατί επιβράβευσε ο Ερμής τον πρώτο ξυλοκόπο;
Ο πρώτος ξυλοκόπος επιβραβέυθηκε για την ειλικρίνεια, την εντιμότητά και τη δικαιοσύνη του. Ενώ είχε την ευκαιρία να πει ψέματα με την ελπίδα ότι θα πάρει το χρυσό ή το ασημένιο τσεκούρι, αυτός προτίμησε να πει την αλήθεια. Ο Θεός τον αντάμειψε για τον δίκαιο τρόπο που χειρίστηκε την κατάσταση δίνοντάς του όλα τα τσεκούρια.
3. Τι παρακίνησε τον δεύτερο ξυλοκόπο να προσπαθήσει να εξαπατήσει τον θεό; Ποια κατάληξη είχε η απόπειρά του;
Ο δεύτερος ξυλοκόπος ακούγοντας την ιστορία του συντρόφου του, αποφάσισε να κάνει κι αυτός το ίδιο ελπίζοντας ότι θα κερδίσει τα πολύτιμα τσεκούρια. Όταν ο Θεός βγήκε από το ποτάμι με το χρυσό τσεκούρι και τον ρώτησε αν είναι δικό του, αυτός απάντησε ότι αυτό ήταν το τσεκούρι του, αν και δεν ήταν. Ο Ερμής κατάλαβε έτσι ότι οι προθέσεις αυτού του ανθρώπου δεν ήταν αγνές και έτσι όχι μόνο δεν του έδωσε το χρυσό αλλά ούτε και το αρχικό του τσεκούρι.
4. Ποιο είναι το ηθικό δίδαγμα του μύθου; Ποια αξία προβάλλει και πώς αντιμετωπίζεται αυτή στις μέρες μας;
Ο μύθος αυτός του Αισώπου μας διδάσκει ότι η ανιδιοτέλεια επιβραβεύεται. Αυτός που είναι δίκαιος και αληθινός μακροπρόθεσμα θα δικαιωθεί γι᾽ αυτή του τη συμπεριφορά. Αντίθετα, όποιος προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τις καταστάσεις για προσωπικό του όφελος αδιαφορώντας για το δίκαιο, μακροπρόθεσμα θα τιμωρηθεί. Η πλεονεξία και η απληστία δεν μένουν στο τέλος χωρίς τιμωρία.
5. Σε τι αποβλέπει ο Ερμής δοκιμάζοντας τους δύο ανθρώπους του μύθου; Μπορείτε να ανακαλέσετε ανάλογα παραδείγματα δοκιμασίας ανθρώπων από θεούς από τη μυθολογία, τα παραμύθια ή άλλες πηγές;
Δίνοντας ο Ερμής στους δύο ξυλοκόπους αρχικά ένα χρυσό τσεκούρι και στη συνέχεια ένα ασημένιο είχε ως στόχο να δοκιμάσει την ακεραιότητά τους. Ο Θεός ήθελε να βοηθήσει στη θλίψη τους τους ανθρώπους αλλά μόνο αν αυτοί αποδεικνύονταν άξιοι της βοήθειάς του. Με ανάλογο τρόπο, στην Εβραϊκή μυθολογία, ο θεός δοκίμασε την αφοσίωση του Ιώβ, από τον οποίο στέρησε όλα τα μέλη της οικογένειας και όλα τα υπάρχοντα και την υγεία του, για να δει αν θα εξακολουθήσει να είναι δίκαιος. Ο Ιώβ αποδείχθηκε τελικά ένας πραγματικά δίκαιος και ευσεβής άνθρωπος και ο θεός τον αντάμειψε για την ακεραιότητά του. Αντίστοιχα από τον Αβραάμ ζήτησε να θυσιάσει το ίδιο του το παιδί. Όμως λίγο πριν γίνει η θυσία ο θεός απάλλαξε τον Αβραάμ από την υποχρέωση να σκοτώσει τον γιό του, αφού πια είχε βεβαιωθεί για την ευσέβειά του.
6. Μπορείτε να θυμηθείτε από τον Όμηρο περιπτώσεις «επιφάνειας» θεών σε ανθρώπους; Να συγκρίνετε τα χαρακτηριστικά των θεών οι οποίοι παρουσιάζονται σε θνητούς στο έπος με αυτά του Ερμή στον μύθο που μελετήσατε.
Η τεχνική της «επιφάνειας» είναι ένας συνηθισμένος τρόπος με τον οποίο οι θεοί επεμβαίνουν και βοηθούν τους ανθρώπους στα έπη του Ομήρου. Στην Οδύσσεια ο Ερμής εμφανίζεται στο νησί της Καλυψώς για να τη συμβουλεύσει να αφήσει τον Οδυσσέα να φύγει και η Αθηνά εμφανίζεται στον Τηλέμαχο παίρνοντας τη μορφή του Μέντη. Αυτή η περίπτωση της ενανθρώπισης, όπου ο Θεός εμφανίζεται βοηθός αλλά όχι με την πραγματική του μορφή, αλλά μεταμορφωμένος σε άνθρωπο, είναι και ο πιο συνηθισμένος τρόπο με τον οποίο οι θεοί εμφανίζονται στα έπη. Έτσι, στη ραψωδία π η Αθηνά εμφανίζεται στον Οδυσσέα παίρνοντας τη μορφή μιας γυναίκας με σκοπό να τον βοηθήσεις στη μνηστηροφονία. Όπως ο Ερμής στον μύθο του Αισώπου, έτσι και η Αθηνά βοηθά στο να τιμωρηθεί ο άδικος (οι μνηστήρες) και να επιβραβευθεί ο τίμιος και δίκαιος (Οδυσσέας).
Σύμφωνα με τον μύθο του Αισώπου, ένας ξυλοκόπος έχασε το τσεκούρι του καθώς του έπεσε μέσα σε ένα ποτάμι. Ενώ έκλαιγε στην όχθη του ποταμού για το χαμένο του τσεκούρι, ο Ερμής τον λυπήθηκε και παρουσιάστηκε μπροστά του για να τον βοηθήσει να το βρει.
2. Γιατί επιβράβευσε ο Ερμής τον πρώτο ξυλοκόπο;
Ο πρώτος ξυλοκόπος επιβραβέυθηκε για την ειλικρίνεια, την εντιμότητά και τη δικαιοσύνη του. Ενώ είχε την ευκαιρία να πει ψέματα με την ελπίδα ότι θα πάρει το χρυσό ή το ασημένιο τσεκούρι, αυτός προτίμησε να πει την αλήθεια. Ο Θεός τον αντάμειψε για τον δίκαιο τρόπο που χειρίστηκε την κατάσταση δίνοντάς του όλα τα τσεκούρια.
3. Τι παρακίνησε τον δεύτερο ξυλοκόπο να προσπαθήσει να εξαπατήσει τον θεό; Ποια κατάληξη είχε η απόπειρά του;
Ο δεύτερος ξυλοκόπος ακούγοντας την ιστορία του συντρόφου του, αποφάσισε να κάνει κι αυτός το ίδιο ελπίζοντας ότι θα κερδίσει τα πολύτιμα τσεκούρια. Όταν ο Θεός βγήκε από το ποτάμι με το χρυσό τσεκούρι και τον ρώτησε αν είναι δικό του, αυτός απάντησε ότι αυτό ήταν το τσεκούρι του, αν και δεν ήταν. Ο Ερμής κατάλαβε έτσι ότι οι προθέσεις αυτού του ανθρώπου δεν ήταν αγνές και έτσι όχι μόνο δεν του έδωσε το χρυσό αλλά ούτε και το αρχικό του τσεκούρι.
4. Ποιο είναι το ηθικό δίδαγμα του μύθου; Ποια αξία προβάλλει και πώς αντιμετωπίζεται αυτή στις μέρες μας;
Ο μύθος αυτός του Αισώπου μας διδάσκει ότι η ανιδιοτέλεια επιβραβεύεται. Αυτός που είναι δίκαιος και αληθινός μακροπρόθεσμα θα δικαιωθεί γι᾽ αυτή του τη συμπεριφορά. Αντίθετα, όποιος προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τις καταστάσεις για προσωπικό του όφελος αδιαφορώντας για το δίκαιο, μακροπρόθεσμα θα τιμωρηθεί. Η πλεονεξία και η απληστία δεν μένουν στο τέλος χωρίς τιμωρία.
5. Σε τι αποβλέπει ο Ερμής δοκιμάζοντας τους δύο ανθρώπους του μύθου; Μπορείτε να ανακαλέσετε ανάλογα παραδείγματα δοκιμασίας ανθρώπων από θεούς από τη μυθολογία, τα παραμύθια ή άλλες πηγές;
Δίνοντας ο Ερμής στους δύο ξυλοκόπους αρχικά ένα χρυσό τσεκούρι και στη συνέχεια ένα ασημένιο είχε ως στόχο να δοκιμάσει την ακεραιότητά τους. Ο Θεός ήθελε να βοηθήσει στη θλίψη τους τους ανθρώπους αλλά μόνο αν αυτοί αποδεικνύονταν άξιοι της βοήθειάς του. Με ανάλογο τρόπο, στην Εβραϊκή μυθολογία, ο θεός δοκίμασε την αφοσίωση του Ιώβ, από τον οποίο στέρησε όλα τα μέλη της οικογένειας και όλα τα υπάρχοντα και την υγεία του, για να δει αν θα εξακολουθήσει να είναι δίκαιος. Ο Ιώβ αποδείχθηκε τελικά ένας πραγματικά δίκαιος και ευσεβής άνθρωπος και ο θεός τον αντάμειψε για την ακεραιότητά του. Αντίστοιχα από τον Αβραάμ ζήτησε να θυσιάσει το ίδιο του το παιδί. Όμως λίγο πριν γίνει η θυσία ο θεός απάλλαξε τον Αβραάμ από την υποχρέωση να σκοτώσει τον γιό του, αφού πια είχε βεβαιωθεί για την ευσέβειά του.
6. Μπορείτε να θυμηθείτε από τον Όμηρο περιπτώσεις «επιφάνειας» θεών σε ανθρώπους; Να συγκρίνετε τα χαρακτηριστικά των θεών οι οποίοι παρουσιάζονται σε θνητούς στο έπος με αυτά του Ερμή στον μύθο που μελετήσατε.
Η τεχνική της «επιφάνειας» είναι ένας συνηθισμένος τρόπος με τον οποίο οι θεοί επεμβαίνουν και βοηθούν τους ανθρώπους στα έπη του Ομήρου. Στην Οδύσσεια ο Ερμής εμφανίζεται στο νησί της Καλυψώς για να τη συμβουλεύσει να αφήσει τον Οδυσσέα να φύγει και η Αθηνά εμφανίζεται στον Τηλέμαχο παίρνοντας τη μορφή του Μέντη. Αυτή η περίπτωση της ενανθρώπισης, όπου ο Θεός εμφανίζεται βοηθός αλλά όχι με την πραγματική του μορφή, αλλά μεταμορφωμένος σε άνθρωπο, είναι και ο πιο συνηθισμένος τρόπο με τον οποίο οι θεοί εμφανίζονται στα έπη. Έτσι, στη ραψωδία π η Αθηνά εμφανίζεται στον Οδυσσέα παίρνοντας τη μορφή μιας γυναίκας με σκοπό να τον βοηθήσεις στη μνηστηροφονία. Όπως ο Ερμής στον μύθο του Αισώπου, έτσι και η Αθηνά βοηθά στο να τιμωρηθεί ο άδικος (οι μνηστήρες) και να επιβραβευθεί ο τίμιος και δίκαιος (Οδυσσέας).
Πατήστε εδώ για να μεταφερθείτε στο λεξικό της Νέας Ελληνικής
Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 137)
1. Να κατατάξετε τα παρακάτω παράγωγα ουσιαστικά των ρ. δικάζω και δικαιῶ στην κατηγορία που ανήκουν: δικαστής, δικαστήριον, δικαίωμα, δικαίωσις.
2. Ποια είναι η σημασιολογική διαφορά των λέξεων «δίκαιο» και «δίκιο» στη ν.ε.;
3. Να βρείτε τη σημασία των παρακάτω φράσεων και να γράψετε μία πρόταση με κάθε φράση.
4. Να συμπληρώσετε τα κενά με την κατάλληλη λέξη από το πλαίσιο, αφού τη μεταφέρετε στον τύπο που απαιτείται.
- Τόπος: δικαστήριον
- Ενέργεια/κατάσταση: δικαίωσις
- Πρόσωπο που ενεργει: δικαστής
- Αποτέλεσμα ενέργειας: δικαίωμα
2. Ποια είναι η σημασιολογική διαφορά των λέξεων «δίκαιο» και «δίκιο» στη ν.ε.;
- δίκαιο: το σύνολο των κανόνων που ρυθμίζουν την συμπεριφορά των μελών μιας κοινωνίας και καθορίζουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις κάθε ατόμου.
- δίκιο: αυτό που θεωρείται σωστό με βάση την κοινή γνώμη. Αυτό που θεωρούν οι άνθρωποι δίκαιο, ακόμη και αν δεν υπάρχει κάποιος νόμος για να το υπερασπίζεται.
3. Να βρείτε τη σημασία των παρακάτω φράσεων και να γράψετε μία πρόταση με κάθε φράση.
- Θεία δίκη: η θεϊκή τιμωρία, π.χ.: Η καταστροφή των πόλεων των Σοδόμων και των γομόρων ήταν θεία δίκη για τις αμαρτίες που είχαν διαπράξει.
- Με πνίγει το δίκιο: αγανακτώ επειδή δεν μπορώ να βρω το δίκιο μου, π.χ.: Άρχισε να φωνάζει στη μέση της πλατείας γιατί τον έπνιγε το δίκιο του και δεν μπορούσε πια να συγκρατηθεί.
- Κοιμάται τον ύπνο του δικαίου: έχει άγνοια, π.χ.: Ενώ όλοι προσπαθούσαν να τον εκμεταλλευτούν αυτός κοιμότανε τον ύπνο του δικαιου.
- Το δίκαιο του ισχυροτέρου: η ικανότητα αυτού που έχει μεγαλύτερη δύναμη να επιβάλλει αυτό που θέλει, π.χ.: Η ειρήνη επιβλήθηκε σύμφωνα με το δίκαιο του ισχυροτέρου.
4. Να συμπληρώσετε τα κενά με την κατάλληλη λέξη από το πλαίσιο, αφού τη μεταφέρετε στον τύπο που απαιτείται.
- Μελετούσα όλο το βράδυ τη δικογραφία, γιατί αύριο πρέπει να κάνω την τελική μου αγόρευση στο δικαστήριο.
- Ο εκδοτικός οίκος εξασφάλισε τα πνευματικά δικαιώματα αυτού του βιβλίου.
- Η λαμπρή εμφάνιση των αθλητών μας στους Ολυμπιακούς αγώνες δικαίωσε τις προσδοκίες μας.
- Η υπόθεσή σας υπάγεται στη δικαιοδοσία του Υπουργείου Εξωτερικών.
- Στις τελευταίες εκλογές διορίστηκε δικαστικός αντιπρόσωπος στην επαρχία.
- Μετά την ολοκλήρωση της προανάκρισης δεν απομένει παρά να οριστεί τακτική δικάσιμος για την υπόθεση.
Απαντήσεις στις επαναληπτικές ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 137-138)
1. Να υπογραμμίσετε τα κυρίως ρηματικά επίθετα των παρακάτω προτάσεων και να γράψετε από ποια ρήματα παράγονται.
2. Από τα παρακάτω ονόματα να σχηματίσετε παράγωγα επίθετα της α.ε. που να δηλώνουν ό,τι ζητείται στις παρενθέσεις.
3. Να συμπληρώσετε τον πίνακα με τα κυρίως ρηματικά επίθετα των ρημάτων.
4. Να κατατάξετε τα παρακάτω επιρρήματα στην κατηγορία που ανήκουν (τοπικά, τροπικά κτλ.), ανάλογα με τις καταλήξεις τους.
5. Να γράψετε από ποια ονόματα προέρχονται τα παρακάτω ρήματα και το αντίστροφο.
- ᾽Εγὼ οὐχ ὁμολογήσω ἄκλητος (<ἀ + καλῶ) ἥκειν, ἀλλ᾿ ὑπὸ σοῦ κεκλημένος.
- ᾽Εγὼ γένος μέν εἰμι τῆς περιρρύτου (<περιρρέω) Σκύρου.
- ῎Εδοξε παντάπασιν (= οπωσδήποτε) διαβατέον (<διαβαίνω) εἶναι τὸ χωρίον.
2. Από τα παρακάτω ονόματα να σχηματίσετε παράγωγα επίθετα της α.ε. που να δηλώνουν ό,τι ζητείται στις παρενθέσεις.
- αἴτιος > αιτιώδης (πλησμονή)
- ποταμός > ποτάμιος (αυτόν που έχει σχέση ή ανήκει σε εκείνο που δηλώνει η πρωτότυπη λέξη)
- ἄργυρος > αργυρούς (χρώμα)
- θεός > θείος (αυτόν που έχει σχέση ή ανήκει σε εκείνο που δηλώνει η πρωτότυπη λέξη)
- θάνατος > θανάσιμος (τον κατάλληλο για εκείνο που δηλώνει η πρωτότυπη λέξη)
- δίκη > δίκαιος (αυτόν που έχει σχέση ή ανήκει σε εκείνο που δηλώνει η πρωτότυπη λέξη)
3. Να συμπληρώσετε τον πίνακα με τα κυρίως ρηματικά επίθετα των ρημάτων.
- ἐπαινέω, ἐπαινῶ → επαινετέος - επαινετός
- πλάσσω → πλαστός
- γλύφω → γλυπτός
- λέγω → λεκτέος
- φέρω → φερτός
- ἀποδέχομαι → αποδεκτός
4. Να κατατάξετε τα παρακάτω επιρρήματα στην κατηγορία που ανήκουν (τοπικά, τροπικά κτλ.), ανάλογα με τις καταλήξεις τους.
- σαφῶς → τροπικό
- ταυρηδόν → τροπικό
- ὁσάκις → ποσοτικό
- ἐγγύθεν → τοπικό
- θύραθεν → τοπικό
- βαρέως → τροπικό
5. Να γράψετε από ποια ονόματα προέρχονται τα παρακάτω ρήματα και το αντίστροφο.
- ἀθλέω, ἀθλῶ → ἆθλος
- δικάζω → δίκη
- ἐλευθερόω, ἐλευθερῶ → ἐλεύθερος
- ἐλεέω, ἐλεῶ → ἔλεος
- ἀληθεύω → ἀληθής
- θαρρέω, θαρρῶ → θάρρος
- πελεκάω, πελεκῶ → πέλεκυς
- χρυσόω, χρυσῶ → χρυσός
Απαντήσεις στις επαναληπτικές ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 138-140)
1. Να κλίνετε τα παρακάτω ουσιαστικά και στους δύο αριθμούς: ποταμόν, ῥεύματος, αἰτίαν, ἑταίρους, ἀπώλειαν.
ὁ ποταμὸς
τοῦ ποταμοῦ τῷ ποταμῷ τὸν ποταμὸν ὦ ποταμὲ οἱ ποταμοὶ τῶν ποταμῶν τοῖς ποταμοῖς τοὺς ποταμοὺς ὦ ποταμοὶ |
τὸ ῥεύμα
τοῦ ῥεύματος τᾧ ῥεύματι τὸ ῥεῦμα ὦ ῥεῦμα τὰ ῥεύματα τῶν ῥευμάτων τοῖς ῥεύμασι τὰ ῥεύματα ὦ ῥεύματα |
ἡ αἰτία
τῆς αἰτίας τῇ αἰτίᾳ τὴν αἰτίαν ὦ αἰτία αἱ αἰτίαι τῶν αἰτιῶν ταῖς αἰτίαις τὰς αἰτίας ὦ αἰτίαι |
ὁ ἑταῖρος
τοῦ ἑταίρου τῷ ἑταίρῳ τὸν ἑταῖρον ὦ ἑταῖρε οἱ ἑταῖροι τῶν ἑταίρων τοῖς ἑταίροις τοὺς ἑταίρους ὦ ἑταῖροι |
ἡ ἀπώλεια
τῆς ἀπωλείας τῇ ἀπωλείᾳ τὴν ἀπώλειαν ὦ ἀπώλεια αἱ ἀπώλειαι τῶν ἀπωλειῶν ταῖς ἀπωλείαις τὰς ἀπωλείας ὦ ἀπώλειαι |
2. Να κλίνετε τις μετοχές στον χρόνο και στο γένος που βρίσκονται και στους δύο αριθμούς.
ὁ άποδεξάμενος
τοῦ άποδεξαμένου τῷ άποδεξαμένῳ τὸν άποδεξάμενον ὦ άποδεξάμενε οἱ άποδεξάμενοι τῶν άποδεξαμένων τοῖς άποδεξαμένοις τοὺς άποδεξαμένους ὦ άποδεξάμενοι |
ὁ ἐλεήσας
τοῦ ἐλεήσαντος τῷ ἐλεήσαντι τὸν ἐλεήσαντα ὦ ἐλεήσας οἱ ἐλεήσαντες τῶν ἐλεησάντων τοῖς ἐλεήσασι τοὺς ἐλεήσαντας ὦ ἐλεήσαντες |
3. Να μεταφέρετε τα απαρέμφατα στη μ.φ. στον χρόνο που βρίσκονται.
- λύειν → λύεσθαι
- γράφειν → γράφεσθαι
- παιδεύσειν → παιδεύσεσθαι
- παιδεῦσαι → παιδεύσασθαι
- πέμψειν → πέμψεσθαι
- πέμψαι → πέμψασθαι
4. Να συμπληρώσετε τα άλλα δύο γένη των παραπάνω μετοχών στην ίδια πτώση, στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή.
- ξυλευόμενος - ξυλευομένη, ξυλευόμενον
- καθεζόμενος - καθεζομένη, καθεζόμενον
- πυνθανομένου - πυνθανομένης, πυνθανομένου
- λέγοντες - λέγουσαι, λέγοντα
- βουλευομένοις - βουλευομέναις, βουλευομένοις
- ἀκουσάσης - ἀκουσάσης, άκουσάντος
5. Να γράψετε τη δοτική ενικού των μετοχών των ρημάτων και στα τρία γένη σε όλους τους χρόνους της ίδιας φωνής: κατακόπτω, ἀποτάσσομαι.
Ενεστ.: τῷ κατακόπτοντι, τῇ κατακοπτούσῃ, τῷ κατακόπτοντι
Μέλλ.: τῷ κατακόψοντι,τῇ κατακοψούσῃ, τῷ κατακόψοντι
Αόρ.: τῷ κατακόψαντι, τῇ κατακοψάσῃ, τῷ κατακόψαντι
Παρακ.: τῷ κατακεκοφότι, τῇ κατακεκοφυίᾳ, τῷ κατακοφότι
Ενεστ.: τῷ ἀποτασσομένῳ, τῇ ἀποτασσομένῃ, τῷ ἀποτασσομένῳ
Μέλλ.: τῷ ἀποταξομένῳ, τῇ ἀποταξομένῃ, τῷ ἀποταξομένῳ
Αόρ.: τῷ ἀποταξαμένῳ, τῇ ἀποταξαμένῃ, τῷ ἀποταξαμένῳ
Παρακ.: τῷ ἀποτεταγμένῳ, τῇ ἀποτεταγμένῃ, τῷ ἀποτεταγμένῳ
Μέλλ.: τῷ κατακόψοντι,τῇ κατακοψούσῃ, τῷ κατακόψοντι
Αόρ.: τῷ κατακόψαντι, τῇ κατακοψάσῃ, τῷ κατακόψαντι
Παρακ.: τῷ κατακεκοφότι, τῇ κατακεκοφυίᾳ, τῷ κατακοφότι
Ενεστ.: τῷ ἀποτασσομένῳ, τῇ ἀποτασσομένῃ, τῷ ἀποτασσομένῳ
Μέλλ.: τῷ ἀποταξομένῳ, τῇ ἀποταξομένῃ, τῷ ἀποταξομένῳ
Αόρ.: τῷ ἀποταξαμένῳ, τῇ ἀποταξαμένῃ, τῷ ἀποταξαμένῳ
Παρακ.: τῷ ἀποτεταγμένῳ, τῇ ἀποτεταγμένῃ, τῷ ἀποτεταγμένῳ
6. Να αντικαταστήσετε χρονικά τα ρήματα: συμβουλεύεσθε, παρατάσσονται, ἐγράψω.
Ενεστ.: συμβουλεύεσθε - παρατάσσονται - γράφει
Παρατ.: συνεβουλεύεσθε - παρετάσσοντο - ἐγράφου
Μέλλ.: συμβουλεύσεσθε - παρατάξονται - γράφει
Αόρ.: συνεβουλεύσασθε - παρετάξαντο - ἐγράψω
Παρακ.: συμβεβούλευσθε - παρατεταγμένοι εἰσὶ - γέγραψαι
Υπερσ.: συνεβεβούλευσθε - παρετεταγμένοι ἦσαν - ἐγέγραψο
Παρατ.: συνεβουλεύεσθε - παρετάσσοντο - ἐγράφου
Μέλλ.: συμβουλεύσεσθε - παρατάξονται - γράφει
Αόρ.: συνεβουλεύσασθε - παρετάξαντο - ἐγράψω
Παρακ.: συμβεβούλευσθε - παρατεταγμένοι εἰσὶ - γέγραψαι
Υπερσ.: συνεβεβούλευσθε - παρετεταγμένοι ἦσαν - ἐγέγραψο
7. Να μεταφέρετε τους τύπους στην οριστική της μ.φ., στο ίδιο πρόσωπο και στον ίδιο αριθμό και χρόνο.
- ἔταξας → ἐτάξω
- πεπράχαμεν → πεπράγμεθα
- ἔλεγε → ἐλέγετο
- ἐβούλευες → ἐβουλεύου
8. Να συμπληρώσετε τα κενά με τον ρηματικό τύπο που ζητείται στην παρένθεση.
- ᾽Εν τῇ Σπάρτῃ πάντες πείθονται (πείθομαι, οριστ. ενεστ.) ταῖς ἀρχαῖς καὶ τοῖς νόμοις.
- ᾽Εν ταῖς πόλεσι πάντες χρηματίζονται [χρηματίζομαι (= αποκτώ χρήματα), οριστ. ενεστ.], ὅσον δύνανται. ὁ μὲν γεωργεῖ, ὁ δὲ ναυκληρεῖ, ὁ δὲ ἐμπορεύεται (ἐμπορεύομαι, οριστ. ενεστ.), οἱ δὲ καὶ ἀπὸ τεχνῶν τρέφονται (τρέφομαι, ενεστ.).
- Οἱ παῖδες τοῦ ῾Ηρακλέους ἔφευγον μὲν Εὐρυσθέα, ἐξηλαύνοντο (ἐξελαύνομαι, οριστ. παρατ.) δὲ ὑπὸ πάντων τῶν ῾Ελλήνων.
- Τότε οὖν λόγοι πρὸς Λακεδαιμονίους περὶ τῆς εἰρήνης ἐγίγνοντο (γίγνομαι, οριστ. παρατ.).
- Κῦρος δ’ ἐπὶ τούτοις μετεπέμψατο (μεταπέμπομαι, οριστ. αορ.) Λύσανδρον
9. Να βρείτε τη διάθεση των ρημάτων στις παρακάτω προτάσεις.
- Λύσανδρος ἀφικόμενος εἰς ῎Εφεσον μετεπέμψατο (ενεργητική) ᾽Ετεόνικον ἐκ Χίου σὺν ταῖς ναυσί.
- Οἱ Λακεδαιμονίων παῖδες ἀεὶ ἐγυμνάζοντο (μέση).
- Διὰ ταῦτα ὑπὸ τῶν τριάκοντα καὶ ᾽Αγοράτου τουτουὶ ἀπέθανον (παθητική).
10. Αφού συμπληρώσετε τα ζητούμενα στα τετραγωνίδια, στην έγχρωμη στήλη θα σχηματιστεί ουσιαστικό ομόρριζο του ρ. δανείζω.
- απαρ. αορ. ρ. παιδεύω: παιδεῦσαι
- απαρ. αορ. ρ. βλάπτομαι: βλάψασθαι
- δοτ. εν. αρσ. μτχ. ενεστ. ρ. ἱδρύω: ἱδρύοντι
- ονομ. πληθ. αρσ. μτχ. παρακ. ρ. ἄρχω: ἠρχότες
- ονομ. εν. θηλ. μτχ. παρακ. ρ. γράφω: γεγραφυῖα
- ονομ. εν. ουδ. μτχ. παρακ. ρ. κόπτω: κεκοφός
- απαρ. παρακ. ρ. σῴζω: σεσωκέναι
11. Να εντοπίσετε τις μετοχές των παρακάτω προτάσεων, να αναγνωρίσετε το είδος τους και να βρείτε αν είναι συνημμένες ή απόλυτες.
- Ξυλευόμενός τις παρά τινα ποταμὸν τὸν πέλεκυν ἀπέβαλε. (επιρρηματική χρονική μτχ, συνημμένη)
- Τοῦ δὲ ῥεύματος παρασύραντος τὸν πέλεκυν ὁ ἄνθρωπος ὠδύρετο. (επιρρηματική αιτιολογική μτχ, απόλυτη)
- Τινὲς δὲ τῶν Χαλδαίων λῃζόμενοι (= με τη ληστεία) ζῶσιν. (επιρρηματική τροπική μτχ, συνημμένη)
- ᾽Αγησίλαος ἔτι νέος ὢν ἔτυχε τῆς βασιλείας. (επιρρηματική χρονική μτχ, συνημμένη)
12. Πολλάκις ἐθαύμασα τίσι ποτε λόγοις ᾽Αθηναίους ἔπεισαν οἱ γραψάμενοι Σωκράτην ὡς ἄξιος εἴη θανάτου τῇ πόλει.
α. ἐθαύμασα, ἔπεισαν: να βρείτε τα υποκείμενα των ρημάτων και να γράψετε την οριστική του μέλλοντα και του παρακειμένου στο πρόσωπο, στον αριθμό και στη φωνή που βρίσκονται.
β. λόγοις, ᾽Αθηναίους, θανάτου, τῇ πόλει: να γράψετε τις παραπάνω λέξεις στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού.
α.
- ἐθαύμασα → υποκείμενο: ἐγὼ / Μέλλοντας: θαυμάσω, Παρακείμενος: τεθαύμακα
- ἔπεισαν → υποκείμενο: οἱ γραψάμενοι / Μέλλοντας: πείσουσι, Παρακείμενος: πεπείκασι
- λόγοις → λόγῳ
- ᾽Αθηναίους → Ἀθηναῖον
- θανάτου → θανάτων
- τῇ πόλει → ταῖς πόλεσι
13. Στις προτάσεις που ακολουθούν να εντοπίσετε τα υποκείμενα, τα αντικείμενα και τα κατηγορούμενα.
Τα υποκείμενα σημειώνονται με κόκκινο, τα αντικείμενα με μπλε και τα κατηγορούμενα με πράσσινο:
- Οἱ τῶν πραγμάτων καιροὶ οὐ μένουσι τὴν ὑμετέραν βραδυτῆτα καὶ εἰρωνείαν.
- Τάφρον περὶ τὸ ἱερὸν ἔσκαπτον. (οὗτοι)
- Προετάξαντο (= προέταξαν, τοποθέτησαν μπροστά) τῆς φάλαγγος οἱ Λακεδαιμόνιοι τοὺς ἱππέας.
- Οὔτε πλοῦτος κάλλος φέρει τῷ κεκτημένῳ μετ᾿ ἀνανδρίας.
- ᾽Αντὶ φίλων νῦν κόλακες καὶ θεοῖς ἐχθροὶ νομίζονται. (οὗτοι)
- ᾽Επὶ τῶν καιρῶν τούτων ἐχειροτόνησαν ᾽Αθηναῖοι στρατηγὸν ἐπ’ ᾽Αμφίπολιν ᾽Ιφικράτην
14. Στις προτάσεις που ακολουθούν να εντοπίσετε τα απαρέμφατα και, αφού δηλώσετε το είδος και τη συντακτική θέση τους, να αιτιολογήσετε την πτώση του υποκειμένου τους.
- Διδάσκει σε μάχεσθαι ἐν ὅπλοις. → Τελικό απαρέμφατο / έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα "διδάσκει" / Παίρνει ως υποκείμενο το "σε" (ετεροπροσωπία).
- Δίκαιόν ἐστιν ὑμᾶς διαφέρειν τι τούτων. → Τελικό απαρέμφατο / υποκείμενο στην απρόσωπη έκφραση "δίκαιόν ἐστιν" / Παίρνει ως υποκείμενο το "ὑμᾶς" (ετεροπροσωπία).
- Παισὶν δὲ αἰδῶ (= σεβασμό, φιλότιμο) χρὴ πολλήν, οὐ χρυσὸν καταλείπειν (= να κληροδοτούμε). → Τελικό απαρέμφατο / υποκείμενο στο απρόσωπο ρήμα "χρή" / Παίρνει ως υποκείμενο το εννοούμενο "ἡμᾶς" (ετεροπροσωπία).
- Εἰκότως (= εύλογα) δοκεῖτε πάντα ταῦτα ὑπομένειν. → Ειδικό απαρέμφατο / Αντικείμενο στο ρήμα "δοκεῖτε" / Παίρνει ως υποκείμενο το εννοούμενο "ὑμεῖς" (ταυτοπροσωπία).
15. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις με κριτήριο τους όρους τους.
- Τοῦ δὲ παμφορωτάτου κτήματος οἱ πλεῖστοι ἐπιμέλονται. → επαυξημένη
- Λακεδαιμόνιοι ἔλυσαν τὰς σπονδάς. → απλή
- Οἱ ἄνθρωποι ἐν ναοῖς τοὺς θεοὺς θεραπεύουσιν. → επαυξημένη
- ῾Ο νεανίας ἐν τῷ σταδίῳ δίσκον καὶ σφαῖραν ῥίπτει. → επαυξημένη
- ᾽Ιωάννην τὸν βαπτιστὴν ῾Ηρώδης ἀπεκεφάλισεν. → επαυξημένη
- Δέσποτα, μέμνησο (= να θυμάσαι) τῶν ᾽Αθηναίων. → ελλειπτική