Αναφορικές Επιρρηματικές Προτάσεις
Εισάγονται:
Συντακτικός ρόλος:
Εκφέρονται:
Μεικτές Αναφορικές
Ονομάζονται οι δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις, οι οποίες προσδιορίζουν όρο άλλης πρότασης και ταυτόχρονα περιέχουν και τις επιρρηματικές σχέσεις της αιτίας, του σκοπού, του αποτελέσματος και της υπόθεσης.
Εκφέρονται: Με τις εγκλίσεις των προτάσεων κρίσης - άρνηση οὑ ή σπανιότερα μὴ.
Π.χ. Ἐγὼ μὲν οὖν αὐτοὺς καὶ μακαρίζω τοῦ θανάτου καὶ ζηλῶ, καὶ μόνοις τούτοις ἀνθρώπων οἶμαι κρεῖττον εἶναι γενέσθαι, οἵτινες ἀθάνατον μνήμην διὰ τὴν αὑτῶν ἀρετὴν κατέλιπον.
Εκφέρονται: Με οριστική μέλλοντα ή ευκτική του πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο) - άρνηση μὴ.
Π.χ. Λέγει πρὸς μὲν Θετταλοὺς πρεσβείαν πέμπειν, ἥ τοὺς μὲν διδάξει ταῦτα, τοὺς δὲ παροξυνεῖ.
Εκφέρονται:
Π.χ. Ὑπὲρ δὲ ταύτης τηλικοῦτον συνεστήσαντο πόλεμον οὐ μόνον τῷ πλήθει τῶν παρασκευῶν, ὅσος οὐδεὶς πώποτε γέγονεν.
Εκφέρονται: Όπως και οι υποθετικές προτάσεις - άρνηση μὴ
Ισοδυναμούν με υπόθεση σε υποθετικό λόγο και μαζί με την απόδοσή τους σχηματίζουν όλα τα είδη των υποθετικών λόγων.
Στα είδη του προσδοκώμενου και της αόριστης επανάληψης στο παρόν – μέλλον οι αναφορικές υποθετικές εκφέρονται με υποτακτική + αοριστολογικό ἄν και ονομάζονται και αναφορικές αοριστολογικές.
Π.χ. Ἡγοῦμαι πολλὴν ἀπληστίαν ἔχειν, ὅστις προαιρεῖται κινδυνεύειν ὥστ’ ἤ ταῦτα λαβεῖν ἤ στερηθῆναι τῆς ψυχῆς - ὅστις προαιρεῖται κινδυνεύειν: δευτερεύουσα αναφορική υποθετική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὅστις, εκφέρεται με οριστική και με απόδοση το ἡγοῦμαι ἔχειν σχηματίζει υποθετικό λόγο του πραγματικού.
Παραβολικές Αναφορικές
Ονομάζονται οι αναφορικές προτάσεις που δηλώνουν σύγκριση ή παρομοίωση.
Οι προτάσεις αυτές εκφράζουν τρόπο, ποσό και ποιότητα.
Εισάγονται:
Οι εισαγωγικές λέξεις των παραβολικών προτάσεων αναφέρονται σε αντίστοιχες δεικτικές αντωνυμίες ή επιρρήματα, σχηματίζοντας τα λεγόμενα παραβολικά ζεύγη:
Εκφέρονται:
Προσοχή! Η αναφορική αντωνυμία ὅς, ἥ, ὅ στην αρχή μιας περιόδου ή ημιπεριόδου πολλές φορές δεν εισάγει δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, αλλά κύρια πρόταση που συνδέεται παρατακτικά με τα προηγούμενα.
Π.χ. Οἵ πενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοὶ, ὑμνοῦνται δὲ ὡς ἀθάνατοι διὰ τὴν ἀρετὴν.
Μεταφραστικές οδηγίες:
Αναφορική ΈλξηΑναφορική έλξη είναι το φαινόμενο κατά το οποίο η αναφορική αντωνυμία αντί να τεθεί σε πτώση αιτιατική, όπως θα απαιτούσε η σύνταξή της, τίθεται σε γενική ή δοτική επειδή έλκεται από τη γενική ή δοτική του όρου που προσδιορίζει.
- Αναφορικά επιρρήματα: οὗ, ὅπου, οἷ, ὅποι, ᾗ, ὅπῃ, ᾗπερ, ὡς, ὅπως, ὅσον, ὅσῳ, ἔνθα, ἔνθεν, ὅθεν, ὁπόθεν, ὥσπερ, καθάπερ.
Συντακτικός ρόλος:
- Επιρρηματικοί προσδιορισμοί του τρόπου, τόπου, χρόνου κτλ
Εκφέρονται:
- Με τις εγκλίσεις των προτάσεων κρίσης (οριστική – δυνητική οριστική – ευκτική) - άρνηση οὑ
- Με τις εγκλίσεις των προτάσεων επιθυμίας (υποτακτική – ευχετική ευκτική – προστακτική) - άρνηση μὴ
Μεικτές Αναφορικές
Ονομάζονται οι δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις, οι οποίες προσδιορίζουν όρο άλλης πρότασης και ταυτόχρονα περιέχουν και τις επιρρηματικές σχέσεις της αιτίας, του σκοπού, του αποτελέσματος και της υπόθεσης.
- Αναφορικές αιτιολογικές
Εκφέρονται: Με τις εγκλίσεις των προτάσεων κρίσης - άρνηση οὑ ή σπανιότερα μὴ.
Π.χ. Ἐγὼ μὲν οὖν αὐτοὺς καὶ μακαρίζω τοῦ θανάτου καὶ ζηλῶ, καὶ μόνοις τούτοις ἀνθρώπων οἶμαι κρεῖττον εἶναι γενέσθαι, οἵτινες ἀθάνατον μνήμην διὰ τὴν αὑτῶν ἀρετὴν κατέλιπον.
- Αναφορικές τελικές
Εκφέρονται: Με οριστική μέλλοντα ή ευκτική του πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο) - άρνηση μὴ.
Π.χ. Λέγει πρὸς μὲν Θετταλοὺς πρεσβείαν πέμπειν, ἥ τοὺς μὲν διδάξει ταῦτα, τοὺς δὲ παροξυνεῖ.
- Αναφορικές συμπερασματικές
Εκφέρονται:
- Με τις εγκλίσεις των προτάσεων κρίσης - άρνηση οὑ
- Με απαρέμφατο - άρνηση οὑ
Π.χ. Ὑπὲρ δὲ ταύτης τηλικοῦτον συνεστήσαντο πόλεμον οὐ μόνον τῷ πλήθει τῶν παρασκευῶν, ὅσος οὐδεὶς πώποτε γέγονεν.
- Αναφορικές υποθετικές
Εκφέρονται: Όπως και οι υποθετικές προτάσεις - άρνηση μὴ
Ισοδυναμούν με υπόθεση σε υποθετικό λόγο και μαζί με την απόδοσή τους σχηματίζουν όλα τα είδη των υποθετικών λόγων.
Στα είδη του προσδοκώμενου και της αόριστης επανάληψης στο παρόν – μέλλον οι αναφορικές υποθετικές εκφέρονται με υποτακτική + αοριστολογικό ἄν και ονομάζονται και αναφορικές αοριστολογικές.
Π.χ. Ἡγοῦμαι πολλὴν ἀπληστίαν ἔχειν, ὅστις προαιρεῖται κινδυνεύειν ὥστ’ ἤ ταῦτα λαβεῖν ἤ στερηθῆναι τῆς ψυχῆς - ὅστις προαιρεῖται κινδυνεύειν: δευτερεύουσα αναφορική υποθετική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὅστις, εκφέρεται με οριστική και με απόδοση το ἡγοῦμαι ἔχειν σχηματίζει υποθετικό λόγο του πραγματικού.
Παραβολικές Αναφορικές
Ονομάζονται οι αναφορικές προτάσεις που δηλώνουν σύγκριση ή παρομοίωση.
Οι προτάσεις αυτές εκφράζουν τρόπο, ποσό και ποιότητα.
Εισάγονται:
- Όταν δηλώνουν τρόπο, με τα αναφορικά επιρρήματα ὡς, ὥσπερ, καθάπερ, ὅπως, οἷον, ᾗπερ.
- π.χ. Ἡ δὲ καταδίκη δισχίλιαι μναῖ ἦσαν, ὥσπερ ὁ νόμος ἔχει.
- Όταν δηλώνουν ποσό, με τις αναφορικές αντωνυμίες ὅσος, ὁπόσος και με τα αναφορικά επιρρήματα ὅσῳ, ὅσον, ὥς.
- π.χ. Ὅσῳ γὰρ ἄνδρες ἀμείνους ἦσαν, τοσούτῳ τοῖς καταλειπομένοις τὸ πένθος μεῖζον.
- Όταν δηλώνουν ποιότητα, με τις αναφορικές αντωνυμίες οἷος, ὁποῖος.
- π.χ.Ὁποῖα ἄττα γὰρ ἄν τὰ ἐπιτηδεύματα τῶν ἀνθρώπων ᾖ, τοιοῦτον ἀνάγκη καὶ τὸ φρόνημα ἔχειν.
Οι εισαγωγικές λέξεις των παραβολικών προτάσεων αναφέρονται σε αντίστοιχες δεικτικές αντωνυμίες ή επιρρήματα, σχηματίζοντας τα λεγόμενα παραβολικά ζεύγη:
- Τοιοῦτος – οἷος
- Τηλικοῦτος - ἡλίκος
- Οὕτω - ὡς
- Τοσοῦτος - ὅσος
- Τοσοῦτον -ὅσον/ ὅσῳ
- Οὕτω - ὥσπερ
- Τοιόσδε – οἷος
- Τοσούτῳ - ὅσῳ
- Τοσόσδε - ὅσος
- Τόσον -ὅσον
Εκφέρονται:
- Με Οριστική, Δυνητική Οριστική, Δυνητική Ευκτική, Ευκτική του πλαγίου λόγου, Υποτακτική +ἄν
- π.χ. Τοῦτο τὸ ψήφισμα τὸν τότε τῇ πόλει περιστάντα κίνδυνον παρελθεῖν ἐποίησεν, ὥσπερ νέφος (ενν. Παρέρχεται).
Προσοχή! Η αναφορική αντωνυμία ὅς, ἥ, ὅ στην αρχή μιας περιόδου ή ημιπεριόδου πολλές φορές δεν εισάγει δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, αλλά κύρια πρόταση που συνδέεται παρατακτικά με τα προηγούμενα.
Π.χ. Οἵ πενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοὶ, ὑμνοῦνται δὲ ὡς ἀθάνατοι διὰ τὴν ἀρετὴν.
Μεταφραστικές οδηγίες:
- Αναφορικές – Αιτιολογικές: Η αναφορική αντωνυμία αποδίδεται στη μετάφραση με τον αιτιογικό σύνδεσμο επειδή και την αντίστοιχη πτώση της προσωπικής (α’ ή β’ πρόσωπο) ή της δεικτικής (στο γ’ πρόσωπο) αντωνυμίας.
- Αναφορικές – Τελικές: Η αναφορική αντωνυμία αποδίδεται στη μετάφραση με τον τελικό σύνδεσμο για να και την αντίστοιχη πτώση της δεικτικής αντωνυμίας.
- Αναφορικές – Συμπερασματικές: Η αναφορική αντωνυμία αποδίδεται στη μετάφραση με το συμπερασματικό σύνδεσμο ώστε και την αντίστοιχη πτώση της δεικτικής αντωνυμίας.
Αναφορική ΈλξηΑναφορική έλξη είναι το φαινόμενο κατά το οποίο η αναφορική αντωνυμία αντί να τεθεί σε πτώση αιτιατική, όπως θα απαιτούσε η σύνταξή της, τίθεται σε γενική ή δοτική επειδή έλκεται από τη γενική ή δοτική του όρου που προσδιορίζει.
- Π.χ. Ἐμμένω τοῖς ὅρκοις οἷς ὤμοσα. (Αντί: τοῖς ὅρκοις οὕς ὤμοσα).
- Π.χ. Ἀμελῶ ὧν με δεῖ πράττειν. (Η αναφορική αντωνυμία ὧν τέθηκε σε γενική λόγω αναφορικής έλξης, την οποία προκάλεσε η παραλειπόμενη δεικτική αντωνυμία τούτων. Χωρίς έλξη το αντικείμενο του πράττειν, που συντάσσεται με γενική, θα ήταν η δεικτική αντωνυμία τούτων. Η πρόταση θα έπρεπε να είναι χωρίς ἔλξη: Ἀμελῶ τούτων, ἄν με δεῖ πράττειν).
2. Να κάνετε πλήρη συντακτική ανάλυση στις επιρρηματικές αναφορικές προτάσεις.
- Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς (επειδή) οὐδὲν ἡμῖν δίδως.
- Τοιοῦτος γίγνου περὶ τοὺς γονέας, οἵους ἂν εὔξαιο περὶ σαυτὸν γενέσθαι τοὺς σεαυτοῦ παῖδας (Να φέρεσαι απέναντι στους γονείς σου έτσι, όπως θα ευχόσουν να φέρονται σε σένα τα παιδιά σου).
- Ἃ μὴ ἐπιστάμεθα πράττειν, οὐκ ἂν ἐπεχειροῦμεν (Αν δε γνωρίζαμε να ενεργήσουμε, δε θα το επιχειρούσαμε).
- Καὶ τοὺς υἱεῖς τοὺς σαυτοῦ ἔμοιγε δοκεῖς προδιδόναι, οὕς σοι ἐξὸν καὶ ἐκθρέψαι καὶ ἐκπαιδεῦσαι οἰχήσει καταλιπών (Και τα παιδιά σου μου δίνεις την εντύπωση πως προδίδεις, γιατί, αν και μπορείς να τα αναθρέψεις και να τα μορφώσεις, βιάζεσαι να τα εγκαταλείψεις).
- Ἔδοξε τῷ δήμῳ τριάκοντα ἄνδρας ἑλέσθαι, οἳ τοὺς πατρίους νόμους συγγράψουσιν (για να συντάξουν τους νόμους της πατρίδας).
- Ἐκέλευσε δὲ τοὺς Ἕλληνας, ὡς νόμος ἐστὶν αὐτοῖς εἰς μάχην, οὕτω ταχθῆναι (∆ιέταξε τους Έλληνες να παραταχθούν, όπως ακριβώς συνηθίζουν στη μάχη).
- Θαυμάζω τῶν κατηγόρων, οἳ ἐπιμελοῦνται τῶν ἀλλοτρίων (απορώ με τους κατήγορους, γιατί αυτοί φροντίζουν για τα ξένα).
- Πρεσβείαν πέμπει ἥτις ταῦτα ἐρεῖ (Στέλνει πρεσβεία, για να πει αυτά).
- Σίτῳ τοσούτῳ ἐχρῆτο Σωκράτης, ὅσον ἡδέως ἤσθιεν (Ο Σωκράτης έπαιρνε τόση τροφή, όση έτρωγε ευχάριστα).
- Οὐδεὶς οὕτω εὐήθης ἐστίν, ὅστις πόλεμον ἐρᾷ (Κανένας δεν είναι τόσο ανόητος, ώστε να αγαπά τον πόλεμο).
- Ἐγὼ οὐ μόνον νῦν, ἀλλὰ καὶ ἀεὶ τοιοῦτος, οἷος τῶν ἐμῶν μηδενὶ ἄλλῳ πείθεσθαι ἤ τῷ λόγῳ (Εγώ όχι μόνο τώρα αλλά και πάντα ήμουν τέτοιος, ώστε να μην πείθομαι σε τίποτε άλλο παρά μόνο στη λογική).
- Ὅστις νόμων διαφθορεύς ἐστι, σφόδρα που δόξειεν ἂν νέων ἀνθρώπων διαφθορεὺς εἶναι (Αν κάποιος είναι διαφθορέας των νόμων, θα δώσει πιο πολύ την εντύπωση ότι είναι διαφθορέας των νόμων).
- Ὅπως γιγνώσκετε, οὕτω καὶ ποιεῖτε (Όπως γνωρίζετε, έτσι και να ενεργείτε).
- Ἐκέλευσε δὲ τοὺς Ἕλληνας, ὡς νόμος ἐστὶν αὐτοῖς εἰς μάχην, οὕτω ταχθῆναι (∆ιέταξε τους Έλληνες να παραταχθούν, όπως ακριβώς συνηθίζουν στη μάχη).
- Τοιοῦτος γίγνου περὶ τοὺς γονέας, οἵους ἂν εὔξαιο περὶ σαυτὸν γενέσθαι τοὺς σεαυτοῦ παῖδας (Να φέρεσαι απέναντι στους γονείς σου έτσι, όπως θα ευχόσουν να φέρονται σε σένα τα παιδιά σου).
- Ἔπραξαν τοιαῦτα, οἷα οἱ θεοὶ ἐβούλοντο (Έκαναν τέτοια, όπως ήθελαν οι θεοί).
- Ἀλλά μοι δοκεῖ τοσοῦτον χωρίον κατασχεῖν, ὅσον ἔξω τοὺς ἐσχάτους λόχους γενέσθαι τῶν πολεμίων κεράτων (Μου φαίνεται ότι πρέπει να κατέχουμε τόση έκταση, ώστε οι τελευταίοι λόχοι να εξέχουν από τα άκρα των εχθρών).
- ∆ιέταξε ἱππικὸν ὅσον ἑκάστη πόλις δυνατὴ ἦν παρέχειν (Ζήτησε τόσο ιππικό, όσο μπορούσε κάθε πόλη να προσφέρει).
- Αἴτιον δ’ ἦν οὐχ ἡ ὀλιγανθρωπία τοσοῦτον, ὅσον ἡ ἀχρηματία (Αίτιο όμως δεν ήταν τόσο η έλλειψη ανθρώπων, όσο η έλλειψη χρημάτων).
- ∆ώσω ὑμῖν ἡγεμόνα, ὃς ὑμᾶς διὰ τῶν ὀρέων ἄξει (Θα σας δώσω οδηγό, για να σας οδηγήσει μέσα από τα βουνά).