Ρηματικά επίθετα
Ρηματικά επίθετα σε
Ρηματικά επίθετα σε –τὸς, -τὴ, τὸ
Διάθεση: παθητική (συνήθως) ή ενεργητική
Σημαίνουν:
Σύνταξη:
Προσωπική
Ἐκείνοις μὲν οὖν οὕτω διακειμένοις ὁ βίος οἰκτρὸς καὶ ὁ θάνατος εὐκτὸς ἦν.
Απρόσωπη
Ρηματικά επίθετα σε –τέος, -τέα, -τέον
Διάθεση: παθητική ή ενεργητική
Σημαίνουν: αυτό που πρέπει να γίνει
Σύνταξη:
Προσωπική
Ονομαστική ρηματικού επιθέτου + ἐστὶ (εἰσὶ) + δοτική προσωπική (ενεργούντος προσώπου ή ποιητικού αιτίου) + υποκείμενο
Απρόσωπη
Ουδέτερο ρηματικού επιθέτου + ἐστὶ + (δοτική προσωπική ενεργούντος προσώπου) + (αντικείμενο)
Ανάλυση βασικών ρηματικών επιθέτων σε –τέος
ἀκτέον = δεῖ ἄγειν (ἄγω)
αἱρετέον = δεῖ αἱρεῖσθαι (αἱρέομαι –οῦμαι)
ἰτέον και ἰτητέον = δεῖ ἰέναι (εἶμι)
ἰστέον = δεῖ εἰδέναι (οἶδα)
λεκτέον και ῥητέον = δεῖ λέγειν
ληπτέον = δεῖ λαμβάνειν
μεθεκτέον = δεῖ μετέχειν
οἰστέον = δεῖ φέρειν
χρηστέον = δεῖ χρῆσθαι
ἐπισκεπτέον = δεῖ ἐπισκοπεῖν
Παρατηρήσεις!
Μεταφραστικές οδηγίες
Τα ρηματικά επίθετα σε –τος μπορούν αν αποδοθούν στη μετάφραση:
- -τὸς, -τη, -τὸν
- -τέος, -τέα, -τέον
Ρηματικά επίθετα σε –τὸς, -τὴ, τὸ
Διάθεση: παθητική (συνήθως) ή ενεργητική
Σημαίνουν:
- Ό,τι και οι μετοχές ενεστώτα, αορίστου ή παρακειμένου του ρήματος από το οποίο προέρχονται
- Αυτό που μπορεί να πάθει ό,τι σημαίνει το ρήμα από το οποίο προέρχονται
- Αυτό που αξίζει να πάθει ό,τι σημαίνει το ρήμα από το οποίο προέρχονται
Σύνταξη:
Προσωπική
- Συντάσσονται όπως και τα άλλα επίθετα, δηλαδή λειτουργούν ως αντικείμενα, κατηγορούμενα, προσδιορισμοί κ.ά.
- Το ποιητικό αίτιο εκφέρεται με δοτική προσωπική ή εμπρόθετο προσδιορισμό.
Ἐκείνοις μὲν οὖν οὕτω διακειμένοις ὁ βίος οἰκτρὸς καὶ ὁ θάνατος εὐκτὸς ἦν.
Απρόσωπη
- Ουδέτερο ρηματικού επιθέτου (ενικός ή πληθυντικός) + ἐστὶ + δοτική προσωπική (ενεργούντος προσώπου ή ποιητικού αιτίου)
- Δεν υπάρχει αντικείμενο, γιατί απρόσωπη σύνταξη έχουμε μόνο με ρηματικά επίθετα που προέρχονται από αμετάβατα ρήματα.
Ρηματικά επίθετα σε –τέος, -τέα, -τέον
Διάθεση: παθητική ή ενεργητική
Σημαίνουν: αυτό που πρέπει να γίνει
Σύνταξη:
Προσωπική
Ονομαστική ρηματικού επιθέτου + ἐστὶ (εἰσὶ) + δοτική προσωπική (ενεργούντος προσώπου ή ποιητικού αιτίου) + υποκείμενο
- Έχει παθητική σημασία
- Εξαίρεται το υποκείμενο
- Με ρηματικά επίθετα που παράγονται από μεταβατικά ρήματα που συντάσσονται με αιτιατική
- Η δοτική προσωπική γίνεται εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου
- Το υποκείμενο του ρήματος γίνεται υποκείμενο του απαρεμφάτου
Απρόσωπη
Ουδέτερο ρηματικού επιθέτου + ἐστὶ + (δοτική προσωπική ενεργούντος προσώπου) + (αντικείμενο)
- Έχει ενεργητική σημασία
- Εξαίρεται η πράξη
- Με ρηματικά επίθετα που παράγονται από αμετάβατα ρήματα ή ρήματα μεταβατικά που συντάσσονται με γενική ή δοτική (σπάνια με αιτιατική)
- Η δοτική προσωπική γίνεται αιτιατική ως υποκείμενο του απαρεμφάτου
- Το αντικείμενο, εφόσον υπάρχει, παραμένει
Ανάλυση βασικών ρηματικών επιθέτων σε –τέος
ἀκτέον = δεῖ ἄγειν (ἄγω)
αἱρετέον = δεῖ αἱρεῖσθαι (αἱρέομαι –οῦμαι)
ἰτέον και ἰτητέον = δεῖ ἰέναι (εἶμι)
ἰστέον = δεῖ εἰδέναι (οἶδα)
λεκτέον και ῥητέον = δεῖ λέγειν
ληπτέον = δεῖ λαμβάνειν
μεθεκτέον = δεῖ μετέχειν
οἰστέον = δεῖ φέρειν
χρηστέον = δεῖ χρῆσθαι
ἐπισκεπτέον = δεῖ ἐπισκοπεῖν
Παρατηρήσεις!
- Η δοτική που συνοδεύει το ρηματικό επίθετο μπορεί να μην είναι πάντα προσωπική, αλλά ενδέχεται να έχει άλλη συντακτική θέση.
- Το ρηματικό επίθετο έχει την ίδια σύνταξη με το ρήμα από το οποίο παράγεται.
Μεταφραστικές οδηγίες
Τα ρηματικά επίθετα σε –τος μπορούν αν αποδοθούν στη μετάφραση:
- Ως αντίστοιχο νεοελληνικό ρηματικό επίθετο σε –τος ή μετοχή
- Αυτός που μπορεί να + ρήμα
- Αυτός που αξίζει να + ρήμα
- Αυτός που πρέπει να + ρήμα ενεργητικής ή παθητικής φωνής
- Στην απρόσωπη σύνταξη μεταφράζεται με ονομαστική ως υποκείμενο του ρήματος.
- Στην προσωπική σύνταξη μεταφράζεται είτε με ονομαστική ως υποκείμενο του ρήματος είτε με προθετικό σύνολο: από + αιτιατική
Να αναγνωριστεί το είδος της σύνταξης (προσωπική – απρόσωπη) των ρηματικών επιθέτων και να αναλυθούν σε δεῖ + απαρέμφατο:
- Εὐλαβητέον ἐστὶ τὸ ἀδικεῖν μᾶλλον ἤ τὸ ἀδικεῖσθαι.
- Ἐὰν δὲ τις κατὰ τι κακὸς γίγνηται, κολαστέος ἐστὶ.
- Ἔστιν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, πάντας μὲν τοὺς νόμους ὑμῖν σπουδαστέον, ὡς κάλλιστα ἔχειν.
- Ἐπεὶ δὲ οὔτε Χειρίσοφος ἧκεν οὔτε πλοῖα ἱκανὰ ἦν οὔτε τὰ ἐπιτήσεια ἦν λαμβάνειν ἔτι, ἐδόκει ἀπιτέον εἶναι.
- Ἐξελεγκτέος δὴ οὗτος ὁ λόγος ἡμῖν ἐστὶν.
- Καὶ τῇ ῥητορικῇ οὕτω χρηστέον ἐπὶ τὸ δίκαιον ἀεὶ.
- Ἔστι δὲ πάντα μὲν ὡς ἔπος εἰπεῖν ὀνείδη φευκτέον, τοῦτο δὲ πάντων μάλιστ’, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι.
- Παρὰ τούτους ἐλθόντες σκεψώμεθα ὅ τι ἡμῖν ποιητέον ἐστίν
- Ἔστι δ' ὑμῖν οὐ τοῦτο μόνον σκεπτέον
- Aλλ', ἔφη ὁ Κλειτοφῶν, τὸ τοῦ κρείττονος συμφέρον ἔλεγεν ὃ ἡγοῖτο ὁ κρείττων αὑτῷ συμφέρειν· τοῦτο ποιητέον εἶναι τῷ ἥττονι, καὶ τὸ δίκαιον τοῦτο ἐτίθετο.
- Δοτέον οὖν τῷ τελέως ἀδίκῳ τὴν τελεωτάτην ἀδικίαν, καὶ οὐκ ἀφαιρετέον ἀλλ' ἐατέον τὰ μέγιστα ἀδικοῦντα τὴν μεγίστην δόξαν αὑτῷ παρεσκευακέναι εἰς δικαιοσύνην
- Ἀλλ' ἄρα ἵνα βελτίους ὦσιν οἱ πολῖται ὁρῶντες ἅπαντας ὁμοίως τιμωμένους, διὰ τοῦτο δοκιμαστέος ἐστίν
- Οὐκοῦν, εἰ μηδὲν αὐτοῖς τῶν ἀνθρωπίνων μέλει, τί καὶ ἡμῖν μελητέον τοῦ λανθάνειν αὐτοὺς;
- Πρῶτον δὴ ἡμῖν, ὡς ἔοικεν, ἐπιστατητέον τοῖς μυθοποιοῖς, καὶ ὃν μὲν ἂν καλὸν μῦθον ποιήσωσιν, ἐγκριτέον, ὃν δ' ἂν μή, ἀποκριτέον
- ῏Ην δ' ὁ μῦθος ὡς ἀνοιστέον σοὶ τοὔργον εἴη τοῦτο κοὐχὶ κρυπτέον.
- Ἵν' εἰδότες τὸ κέρδος ἔνθεν οἰστέον τὸ λοιπὸν ἁρπάζητε
- Κάτω νυν ἐλθοῦσ', εἰ φιλητέον, φίλει κείνους· ἐμοῦ δὲ ζῶντος οὐκ ἄρξει γυνή.
- Καὶ οὐκ ἐκ τοῦ αὐτοῦ ἐπισκεπτέον ὑμῖν τοῖς ἄλλοις τὸ ἥσυχον, εἰ μὴ καὶ τὰ ἐπιτηδεύματα ἐς τὸ ὁμοῖον μεταλήψεσθε.
- Κατὰ γὰρ τὸν αὐτὸν λόγον κἂν ἐκ βασιλέως γίγνηταί τι ἔκγονον, βασιλεὺς κλητέος
- Περὶ τούτων ὑμῖν τε βουλευτέον καὶ ἐμοί, εἴ τι πλέον οἶδα, ἐσηγητέον.
- Ἄλλοις μὲν γὰρ χρήματά ἐστι πολλὰ καὶ νῆες καὶ ἵπποι, ἡμῖν δὲ ξύμμαχοι ἀγαθοί, οὓς οὐ παραδοτέα τοῖς ᾿Αθηναίοις ἐστίν, οὐδὲ δίκαις καὶ λόγοις διακριτέα μὴ λόγῳ καὶ αὐτοὺς βλαπτομένους, ἀλλὰ τιμωρητέα ἐν τάχει καὶ παντὶ σθένει
- Καὶ ἄλλα δὲ πάμπολλα ἄν τις λέγοι ἐν οἷς τοῖς νοῦν τε καὶ νόμον ἔχουσιν ὀρθὸν οὐ ποτέος οἶνος
- ᾿Εγὼ δ', ἐπίσταμαι γὰρ ἀρτίως ὅτι ὅ τ' ἐχθρὸς ἐσθ' ἡμῖν ἐχθαρτέος