Μετατροπή του πλάγιου λόγου σε ευθύ και το αντίστροφο
Ευθύς ονομάζεται ο λόγος που:
α) εκφέρεται άμεσα είτε από κάποιον ομιλητή είτε ανάμεσα σε δύο ή περισσότερους συνομιλητές·
β) μεταφέρεται σε κάποιο τρίτο πρόσωπο όπως ακριβώς ειπώθηκε από τον ομιλητή· στην περίπτωση αυτή στα νέα ελληνικά μπαίνει ανάμεσα σε εισαγωγικά.
Πλάγιος ονομάζεται ο λόγος, όταν τα λόγια ενός ομιλητή μεταφέρονται όχι όπως ακριβώς ειπώθηκαν, αλλά αλλαγμένα.
Ο πλάγιος λόγος εξαρτάται συνήθως από ρήματα λεκτικά, ερωτηματικά, κελευστικά καθώς και από ρήματα βουλητικά, αισθητικά, γνωστικά ή δοξαστικά.
α) εκφέρεται άμεσα είτε από κάποιον ομιλητή είτε ανάμεσα σε δύο ή περισσότερους συνομιλητές·
β) μεταφέρεται σε κάποιο τρίτο πρόσωπο όπως ακριβώς ειπώθηκε από τον ομιλητή· στην περίπτωση αυτή στα νέα ελληνικά μπαίνει ανάμεσα σε εισαγωγικά.
Πλάγιος ονομάζεται ο λόγος, όταν τα λόγια ενός ομιλητή μεταφέρονται όχι όπως ακριβώς ειπώθηκαν, αλλά αλλαγμένα.
Ο πλάγιος λόγος εξαρτάται συνήθως από ρήματα λεκτικά, ερωτηματικά, κελευστικά καθώς και από ρήματα βουλητικά, αισθητικά, γνωστικά ή δοξαστικά.
Ο ευθύς λόγος τρέπεται στον πλάγιο με τις ακόλουθες μεταβολές:
1. Οι κύριες προτάσεις κρίσεως μετατρέπονται:
α) σε δευτερεύουσες ειδικές προτάσεις ύστερα από ρήματα λεκτικά, γνωστικά, αισθητικά, μνήμης ή μάθησης.
π.χ Ευθύς λόγος: Ὑβριστής εἶ .
Πλάγιος λόγος: Λέγει ὁ κατήγορος ὡς ὑβριστής εἰμί.
α) σε δευτερεύουσες ειδικές προτάσεις ύστερα από ρήματα λεκτικά, γνωστικά, αισθητικά, μνήμης ή μάθησης.
π.χ Ευθύς λόγος: Ὑβριστής εἶ .
Πλάγιος λόγος: Λέγει ὁ κατήγορος ὡς ὑβριστής εἰμί.
Οι εγκλίσεις των προτάσεων κρίσεων στον πλάγιο λόγο ακολουθούν τις εξής μεταβολές:
- Η οριστική διατηρείται και στον πλάγιο λόγο, όταν το ρήμα εξάρτησης είναι αρκτικού χρόνου.
- Σωκράτης οὐ νομίζει θεούς → Οὗτος λέγει ὅτι Σωκράτης οὐ νομίζει θεούς.
- Η οριστική τρέπεται σε ευκτική του πλαγίου λόγου, όταν το ρήμα εξάρτησης είναι ιστορικού χρόνου.
- Σωκράτης οὐ νομίζει θεούς → Οὗτος εἶπεν ὅτι Σωκράτης οὐ νομίζοι θεούς.
- Οι δυνητικές εγκλίσεις (οριστική και ευκτική) διατηρούνται ανεξάρτητα από τον χρόνο του ρήματος εξάρτησης.
- Σωκράτης οὐ ἂν ἐνόμισε θεούς → Οὗτος λέγει ὅτι Σωκράτης οὐκ ἂν ἐνόμισεν θεούς. / Οὗτος εἶπεν ὅτι Σωκράτης οὐκ ἂν ἐνόμισεν θεούς.
β) σε ειδικό απαρέμφατο, ύστερα από ρήματα δοξαστικά, δηλωτικά, λεκτικά, γνωστικά, αισθητικά, δεικτικά, τα ρήματα ἐλπίζω, ὄμνυμι, προσδοκῶ, ἐπαγγέλλομαι, ὑπισχνοῦμαι και το ρήμα φημὶ.
π.χ. Ευθύς λόγος: Οὐκ ἒστιν ἂλλη ὁδός.
Πλάγιος λόγος: Οἱ ἡγεμόνες οὔ φασιν εἶναι ἂλλην ὁδόν.
Το ρήμα του ευθέος λόγου μετατρέπεται στον πλάγιο λόγο σε απαρέμφατο ως εξής:
- Κάθε έγκλιση μετατρέπεται σε απαρέμφατο.
- Σωκράτης οὐ νομίζει θεούς → Οὗτοι λέγουσιν / εἶπον Σωκράτη οὐ νομίζειν θεούς.
- Η δυνητική έγκλιση μετατρέπεται σε δυνητικό απαρέμφατο.
- Σωκράτης οὐκ ἂν ἐνόμιζε θεούς → Οὗτοι λέγουσιν / εἶπον Σωκράτη οὐκ ἂν νομίζειν θεούς.
- Ο χρόνος του ρήματος εξάρτησης δεν επηρεάζει το απαρέμφατο.
- Ο χρόνος του ρήματος του ευθέος λόγου καθορίζει τον χρόνο του απαρεμφάτου:
- Ενεστώτας ή παρατατικός → απαρέμφατο ενεστώτα
- Μέλλοντας → απαρέμφατο μέλλοντα
- Αόριστος → απαρέμφατο αορίστου
- Παρακείμενος ή υπερσυντέλικος → απαρέμφατο παρακειμένου
- Kατά τη μετατροπή του ευθέος λόγου σε απαρέμφατο ελέγχουμε αν έχουμε ταυτοπροσωπία ή ετεροπροσωπία:
- Στην ταυτοπροσωπία το ρήμα εξάρτησης και το απαρέμφατο έχουν το ίδιο υποκείμενο, σε πτώση ονομαστική.
- Οἱ στρατιῶται ταῦτα ποιήσουσι → Οἱ στρατιῶται φασὶ / ἔφασαν ταῦτα ποιήσειν.
- Στην περίπτωση της ετεροπροσωπίας το απαρέμφατο έχει διαφορετικό υποκείμενο από το ρήμα εξάρτησης, σε πτώση αιτιατική.
- Οἱ στρατιῶται ταῦτα ἂν ἐποίησαν → Οὗτοι φησὶ / ἔφη τοὺς στρατιώτας ταῦτα ἂν ποιῆσαι.
- Στην ταυτοπροσωπία το ρήμα εξάρτησης και το απαρέμφατο έχουν το ίδιο υποκείμενο, σε πτώση ονομαστική.
γ) σε κατηγορηματική μετοχή, ύστερα από ρήματα αισθητικά, γνωστικά, δείξης, ελέγχου, μνήμης και ρήματα που σημαίνουν αγγελία.
π.χ. Ευθύς λόγος: Φίλιππος Ἡραῖον τεῖχος πολιορκεῖ.
Πλάγιος λόγος: Ἀπηγγέλθη Φίλιππος Ἡραῖον τεῖχος πολιορκῶν.
- Κάθε έγκλιση μετατρέπεται σε μετοχή.
- Η δυνητική έγκλιση μετατρέπεται σε δυνητική μετοχή.
- Ο χρόνος του ρήματος εξάρτησης δεν επηρεάζει τη μετοχή.
- Ο χρόνος του ρήματος του ευθέος λόγου καθορίζει τον χρόνο της μετοχής:
- Ενεστώτας ή παρατατικός → μετοχή ενεστώτα
- Μέλλοντας → μετοχή μέλλοντα
- Αόριστος → μετοχή αορίστου
- Παρακείμενος ή υπερσυντελίκου → μετοχή παρακειμένου
- Η κατηγορηματική μετοχή του πλαγίου λόγου, όταν είναι συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος εξάρτησης, τίθεται σε πτώση ονομαστική και συμφωνεί με το υποκείμενο σε γένος, αριθμό και πτώση.
- Τιμῶμαι ὑπὸ πάντων → (Ἐγὼ) οἶδα τιμώμενος ὑπὸ πάντων.
- Τιμῶμαι ὑπὸ πάντων → (Ἐγὼ) οἶδα τιμώμενος ὑπὸ πάντων.
- Η κατηγορηματική μετοχή του πλαγίου λόγου, όταν είναι συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος εξάρτησης, τίθεται σε πλάγια πτώση και συμφωνεί με το υποκείμενό της σε γένος, αριθμό και πτώση.
- Κῦρος ἐν Κιλικίᾳ ἐστι → Ἔγνωμεν Κῦρον ἐν Κιλικίᾳ ὄντα.
- Κῦρος ἐν Κιλικίᾳ ἐστι → Ἔγνωμεν Κῦρον ἐν Κιλικίᾳ ὄντα.
2. Οι κύριες προτάσεις επιθυμίας μετατρέπονται σε τελικό απαρέμφατο.
π.χ. Ευθύς λόγος: Ἀνοίξατε τάς πύλας.
Πλάγιος λόγος: Μειδίας ἐκέλευσεν ἀνοῖξαι τάς πύλας.
- Όλες οι εγλίσεις τρέπονται σε τελικό απαρέμφατο.
- Ο χρόνος του ρήματος εξάρτησης δεν επηρεάζει το απαρέμφατο.
- Ο χρόνος του ρήματος του ευθέος λόγου επηρεάζει τον χρόνο του απαρεμφάτου:
- Έγκλιση ενεστώτα → απαρέμφατο ενεστώτα
- Έγκλιση μέλλοντα → απαρέμφατο μέλλοντα
- Έγκλιση αορίστου → απαρέμφατο αορίστου
- Kατά τη μετατροπή του ευθέος λόγου σε απαρέμφατο ελέγχουμε αν έχουμε ταυτοπροσωπία ή ετεροπροσωπία.
3. Οι κύριες ερωτηματικές προτάσεις (ευθείες ερωτήσεις) μετατρέπονται σε δευτερεύουσες ερωτηματικές προτάσεις (πλάγιες ερωτήσεις), ύστερα από ρήματα ἐρωτῶ, ἀπορῶ, θαυμάζω, σκοπῶ, ἐπιμελοῦμαι κ.ά.
π.χ. Ευθύς λόγος: Οἶσθα τι, ὦ Σώκρατες, ἀγαθόν;
Πλάγιος λόγος: Ἀρίστιππος Σωκράτην ἢρετο εἲ τι εἰδείη ἀγαθόν.
- Διατηρούν την αρχική έγκλιση, όταν εξαρτώνται από ρήμα αρκτικού χρόνου.
- Τὶς ποιεῖ ταῦτα; → Οὗτος ἐρωτᾷ ὅστις ποιεῖ ταῦτα.
- Η οριστική και απορηματική υποτακτική, όταν εξαρτώνται από ρήμα ιστορικού χρόνου, μετατρέπονται σε ευκτική του πλαγίου λόγου.
- Τὶς ποιεῖ ταῦτα; → Οὗτος ἠρώτα ὅστις ποιοῖ/ποιοίη ταῦτα.
- Παραμένουν στον πλάγιο λόγο ερωτήσεις ολικής άγνοιας ή μερικής άγνοιας, μονομελείς ή διμελείς, όπως ακριβώς ήταν στον ευθύ λόγο.
- Οι ευθείες ερωτηματικές προτάσεις μετατρέπουν στον πλάγιο λόγο τα ερωτηματικά, τα αναφορικά επιρρήματα και τις αναφορικές ερωτηματικές αντωνυμίες εισαγωγής ως εξής:
Ευθύς λόγος |
Πλάγιος λόγος |
Τα ερωτηματικά μόρια: οὔκουν, ἄρα |
εἰ |
πότερον... ἤ ἤ |
πότερον... ἤ εἰ... ἤ εἴτε... εἴτε ἐὰν... ἤ |
Οι ερωτηματικές αντωνυμίες παραμένουν ίδιες ή τις μετατρέπουμε στις αντίστοιχες αναφορικές: τίς; πόσος; ποῖος; πότερος; πηλίκος; |
ὅστις ὅσος, ὁπόσος οἷος, ὁποῖος ὁπότερος ἡλίκος, ὁπηλίκος |
Τα ερωτηματικά επιρρήματα παραμένουν ίδια ή τα μετατρέπουμε στα αντίστοιχα αναφορικά: ποῦ; ποῖ; πῇ; πῶς; πόθεν; πότε; |
ὅπου ὅποι ὅπῃ ὡς, ὅπως ὅθεν, ὁπόθεν ὅτε, ὁπότε |
4. Οι δευτερεύουσες προτάσεις παραμένουν δευτερεύουσες
α) ύστερα από ρήμα αρκτικού χρόνου διατηρούν και στον πλάγιο λόγο τον ίδιο χρόνο και την ίδια έγκλιση που είχαν στον ευθύ, με αλλαγή, αν χρειάζεται, του προσώπου του ρήματος.
π.χ. Ευθύς λόγος: Εἰ μή ποιήσετε ταῦτα, ἔκσπονδοι ἔσεσθε.
Πλάγιος λόγος: Ἀπαγγέλετε δ’ αὐτοῖς ὅτι, εἰ μή ποιήσουσι ταῦτα ἔκσπονδοι ἔσονται.
β) ύστερα από ρήμα ιστορικού χρόνου διατηρούν τη δυνητική οριστική και τη δυνητική ευκτική, αλλά την απλή οριστική ή την υποτακτική τη μετατρέπουν σε ευκτική του πλαγίου λόγου εκτός αν το περιεχόμενο της δευτερεύουσας πρότασης φανερώνει γνώμη του υποκειμένου της πρότασης και όχι του συγγραφέα ή αν τονίζεται κάτι ως βέβαιο ή με έμφαση.
π.χ. Ευθύς λόγος: Δέξιππον οὐκ ἐπαινῶ, εἰ ταῦτα πεποίηκεν.
Πλάγιος λόγος: Κλέανδρος εἶπεν ὅτι Δέξιππον οὐκ ἐπαινοίη, εἰ ταῦτα πεποιηκώς εἴη.
Ευθύς λόγος: Ἐάν μοι δῶτε τριάκοντα Σπαρτιατῶν, διαβήσομαι εἰς τήν Ἀσίαν.
Πλάγιος λόγος: Ἀγησίλαος ὑπέστη, ἐάν δῶσιν αὐτῶ τριάκοντα Σπαρτιατῶν, διαβήσεσθαι εἰς τήν Ἀσίαν.
Συνοπτικά η μετατροπή από τον ευθύ στον πλάγιο λόγο:
Κατά τη μετατροπή του πλαγίου λόγου σε ευθύ γίνονται οι εξής μεταβολές:
1. Η οριστική διατηρείται και στον ευθύ λόγο.
π.χ. Πλάγιος λόγος: Κῦρος βοᾶ τῶ Κλεάρχῳ ἂγειν τό στράτευμα κατά μέσον τῶ τῶν πολεμίων, ὅτι ἐκεῖ βασιλεύς ἐστι.
Ευθύς λόγος: Ἄγε το στράτευμα κατά μέσον τῶ τῶν πολεμίων, ὅτι ἐκεῖ βασιλεύς ἐστι.
2. Η ευκτική του πλαγίου λόγου μετατρέπεται σε οριστική (αν πρόκειται για πρόταση κρίσεως) ή υποτακτική (αν πρόκειται για πρόταση επιθυμίας).
π.χ. Πλάγιος λόγος: Ἤρετο ὃστις ἀφίκοιτο.
Ευθύς λόγος: Τίς ἀφίκετο;
π.χ. Πλάγιος λόγος: Εὐθύδημος διεσώπησε σκοπῶν, ὅτι ἀποκρίναιτο.
Ευθύς λόγος: Τί ἀποκρίνωμαι;
3. Η δυνητική οριστική και η δυνητική ευκτική διατηρούνται.
π.χ. Πλάγιος λόγος: Ἀπεκρίνατο ὅτι οὔτ’ ἄν αὐτός ὀνομαστός ἐγένετο.
Ευθύς λόγος: Οὔτ’ ἄν ἐγώ αὐτός ὀνομαστός ἐγενόμην.
π.χ. Πλάγιος λόγος: Εἶπεν ὅτι ἔλθοι ἄν εἰς λόγους.
Ευθύς λόγος: Ἔλθοιμι ἄν εἰς λόγους.
4. Η απορηματική υποτακτική διατηρείται.
π.χ. Πλάγιος λόγος: Ὁρῶ σε, ὦ Ἡράκλεις, ἀποροῦντα, ποίαν ὁδόν ἐπί τόν βίον τράπῃ.
Ευθύς λόγος: Ποίαν ὁδόν ἐπί τόν βίον τράπωμαι;
5. Το ειδικό απαρέμφατο μετατρέπεται σε οριστική.
π.χ. Πλάγιος λόγος: Φασίν ποτ’ εἰπεῖν Σόλωνα.
Ευθύς λόγος: Εἶπεν ὁ Σόλων.
6. Το τελικό απαρέμφατο μετατρέπεται σε προστακτική ή υποτακτική (αν πρόκειται για πρόταση επιθυμίας).
π.χ. Πλάγιος λόγος: Παρεκελεύοντο Κύρῳ μή μάχεσθαι, ἀλλ’ ὄπισθεν ἑαυτῶν τάττεσθαι.
Ευθύς λόγος: Μή μάχου, ἀλλ’ ὄπισθεν ἡμῶν τάττου.
7. Η κατηγορηματική μετοχή μετατρέπεται σε οριστική.
π.χ. Πλάγιος λόγος: Ἤσθοντο τήν πόλιν καταληφθεῖσαν.
Ευθύς λόγος: Ἡ πόλις κατελήφθη.
8. Το δυνητικό απαρέμφατο (απαρέμφατο + ἂν) και η δυνητική κατηγορηματική μετοχή (μετοχή + ἂν) μετατρέπονται σε σε δυνητική οριστική ή δυνητική ευκτική.
9.Το ρήμα της εξάρτησης παραλείπεται.
10.Το πρόσωπο αλλάζει.
π.χ. Πλάγιος λόγος: Εἶπεν ὅτι, ἐπειδάν ἡ στρατεία λήξῃ, εὐθύς ἀποπέμψει αὐτόν.
Ευθύς λόγος: Ἐπειδάν ἡ στρατεία λήξῃ, εὐθύς ἀποπέμψω σε.
Πρέπει να φανταστούμε ότι λέμε εμείς αυτά που διατυπώνονται σε πλάγιο λόγο. Πώς θα τα πούμε εμείς; Αυτό το κάνουμε για να βρούμε το πρόσωπο του ρήματος στον ευθύ λόγο. Φυσικά το ρήμα εξάρτησης παραλείπεται.
Π.χ. Οὗτος λεγει, ὅτι ὑβριστὴς εἰμὶ.
Πώς το είπε αυτό; Ας φανταστούμε ότι είμαστε εμείς ο «οὗτος». Τι θα λέγαμε;
Είσαι υβριστής: Εἶ ὑβριστὴς
π.χ. Πλάγιος λόγος: Κῦρος βοᾶ τῶ Κλεάρχῳ ἂγειν τό στράτευμα κατά μέσον τῶ τῶν πολεμίων, ὅτι ἐκεῖ βασιλεύς ἐστι.
Ευθύς λόγος: Ἄγε το στράτευμα κατά μέσον τῶ τῶν πολεμίων, ὅτι ἐκεῖ βασιλεύς ἐστι.
2. Η ευκτική του πλαγίου λόγου μετατρέπεται σε οριστική (αν πρόκειται για πρόταση κρίσεως) ή υποτακτική (αν πρόκειται για πρόταση επιθυμίας).
π.χ. Πλάγιος λόγος: Ἤρετο ὃστις ἀφίκοιτο.
Ευθύς λόγος: Τίς ἀφίκετο;
π.χ. Πλάγιος λόγος: Εὐθύδημος διεσώπησε σκοπῶν, ὅτι ἀποκρίναιτο.
Ευθύς λόγος: Τί ἀποκρίνωμαι;
3. Η δυνητική οριστική και η δυνητική ευκτική διατηρούνται.
π.χ. Πλάγιος λόγος: Ἀπεκρίνατο ὅτι οὔτ’ ἄν αὐτός ὀνομαστός ἐγένετο.
Ευθύς λόγος: Οὔτ’ ἄν ἐγώ αὐτός ὀνομαστός ἐγενόμην.
π.χ. Πλάγιος λόγος: Εἶπεν ὅτι ἔλθοι ἄν εἰς λόγους.
Ευθύς λόγος: Ἔλθοιμι ἄν εἰς λόγους.
4. Η απορηματική υποτακτική διατηρείται.
π.χ. Πλάγιος λόγος: Ὁρῶ σε, ὦ Ἡράκλεις, ἀποροῦντα, ποίαν ὁδόν ἐπί τόν βίον τράπῃ.
Ευθύς λόγος: Ποίαν ὁδόν ἐπί τόν βίον τράπωμαι;
5. Το ειδικό απαρέμφατο μετατρέπεται σε οριστική.
π.χ. Πλάγιος λόγος: Φασίν ποτ’ εἰπεῖν Σόλωνα.
Ευθύς λόγος: Εἶπεν ὁ Σόλων.
6. Το τελικό απαρέμφατο μετατρέπεται σε προστακτική ή υποτακτική (αν πρόκειται για πρόταση επιθυμίας).
π.χ. Πλάγιος λόγος: Παρεκελεύοντο Κύρῳ μή μάχεσθαι, ἀλλ’ ὄπισθεν ἑαυτῶν τάττεσθαι.
Ευθύς λόγος: Μή μάχου, ἀλλ’ ὄπισθεν ἡμῶν τάττου.
7. Η κατηγορηματική μετοχή μετατρέπεται σε οριστική.
π.χ. Πλάγιος λόγος: Ἤσθοντο τήν πόλιν καταληφθεῖσαν.
Ευθύς λόγος: Ἡ πόλις κατελήφθη.
8. Το δυνητικό απαρέμφατο (απαρέμφατο + ἂν) και η δυνητική κατηγορηματική μετοχή (μετοχή + ἂν) μετατρέπονται σε σε δυνητική οριστική ή δυνητική ευκτική.
9.Το ρήμα της εξάρτησης παραλείπεται.
10.Το πρόσωπο αλλάζει.
π.χ. Πλάγιος λόγος: Εἶπεν ὅτι, ἐπειδάν ἡ στρατεία λήξῃ, εὐθύς ἀποπέμψει αὐτόν.
Ευθύς λόγος: Ἐπειδάν ἡ στρατεία λήξῃ, εὐθύς ἀποπέμψω σε.
Πρέπει να φανταστούμε ότι λέμε εμείς αυτά που διατυπώνονται σε πλάγιο λόγο. Πώς θα τα πούμε εμείς; Αυτό το κάνουμε για να βρούμε το πρόσωπο του ρήματος στον ευθύ λόγο. Φυσικά το ρήμα εξάρτησης παραλείπεται.
Π.χ. Οὗτος λεγει, ὅτι ὑβριστὴς εἰμὶ.
Πώς το είπε αυτό; Ας φανταστούμε ότι είμαστε εμείς ο «οὗτος». Τι θα λέγαμε;
Είσαι υβριστής: Εἶ ὑβριστὴς
Άσκηση 1: Να μεταφέρετε τις προτάσεις από τον πλάγιο στον ευθύ λόγο.
- Αἱ τε γερουσίαι καὶ οἱ ἄριστοι ἄνδρες παρακελεύονται τοῖς πολίταις ὁμονοεῖν.
- Ἡ πόλις ἐπιστέλλει αὐτῷ βοηθεῖν ὡς τάχιστα τῇ πατρίδι.
- Πρῶτον μὲν οὖν πέμψαντες πρὸς τοὺς Μαντινέας ἐκέλευσαν αὐτοὺς τὸ τεῖχος περιαιρεῖν.
- Ἀρίστιππος Σωκράτη ἤρετο εἴ τι εἰδείη ἀγαθὸν.
- Κῦρος εἶπεν ὅτι βούλοιτο μένειν.
- Ἔλεγεν ὅτι ὀρθῶς αἰτιῷντο.
- Διαβάλλει με ὁ κατήγορος ὅτι διαφθείρω τοὺς νέους.
- Ξενοφῶν ἐπινθάνετο, ὅπως ἄν κάλλιστα πορευθείη.
- Σωκράτης ἔλεγεν ὅτι, εἰ ἀναγκαῖον εἴη ἀδικεῖν ἢ ἀδικεῖσθαι, ἕλοιτ’ ἂν ἀδικεῖσθαι.
- Οἱ στρατιῶται ηὔχοντο εὐτυχῆσαι Κῦρον.
- Οἱ ναῦται ἐβόων ὅτι νενικήκοι Καλλιστρατίδας.
- Μειδίας ἠρώτα τὸν Δερκυλίδαν ἐπὶ τίσιν ἄν σύμμαχος γένοιτο.
- Ἐκέλευεν αὐτοὺς ἱέναι εἰς Λακεδαίμονα.
- Κλέαρχος εἶπεν ὅτι οὐκ ἐπαινοῖ Δέξιππον, εἰ ταῦτα πεποιήκοι.
- Μειδίας ἐκέλευσεν ἀνοῖξαι τὰς πύλας.
- Ὁ Φίλιππος ἠξίου τὴν πόλιν παραδοῦναι αὐτῷ.
- Ἠρώτων αὐτοὺς εἰ δοῖεν ἅν τούτων τὰ πιστὰ.
- Οἱ Θηβαῖοι εἶπον ὅτι οὐκ ἄν ἀποδοῖεν τοὺς νεκροὺς.
- Ἀκούω κώμας εἶναι καλὰς οὐ πλέον εἴκοσι σταδίων ἀπέχουσας.
- Ἡγεῖται τὸ νόμιμον εἶναι δίκαιον.
- ᾜσθοντο ὅτι ἡ πόλις ἂν καταληφθείη.
- Καὶ τούτους ὁρᾶτε προθύμως σῴζοντας τοὺς φίλους.
- Οἱ Μυτιληναῖοι ἐβούλοντο ἀποπέμψασθαι τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων.
- Καὶ τοὺς φυγάδας ἐκέλευσε σὺν αὐτῷ στρατεύεσθαι.
- Πρωταγόρας ἐρωτᾷ, εἰ οὐκ αἰσχύνομαι τἀγαθὰ δεινὰ καλῶν.
- Μάθε πρῶτον τίνες εἰσίν.
- Παρεκελεύοντο Κύρῳ, μὴ μάχεσθαι, ἀλλ’ ὅπισθεν ἑαυτῶν τάττεσθαι.
- Λέγουσιν ὡς, ἐπειδάν τις ἀγαθὸς ὢν τελευτήσῃ, μεγάλην τιμὴν ἔχει.
Άσκηση 2: Να μεταφέρετε τις προτάσεις από τον ευθύ στον πλάγιο λόγο.
- Τὰ πλοῖα κατέκαυσεν, ἵνα μὴ Κῦρος διαβῇ. (οὗτος λέγει…)
- Ὅτε ἡ μάχη ἐγένετο, Τισσαφέρνης ἐν Σάρδεσιν ἔτυχεν ὤν. (Οὗτος διηγεῖτο ὅτι…)
- Ὦ ἄνδρες, μὴ θαυμάζετε ὅτι χαλεπῶς φέρω τοῖς παροῦσι πράγμασι. (Κλέαρχος ἐκέλευε...)
- Ὃ μέλλεις ποιεῖν, μὴ λέγε. (Συνεβούλευεν…)
- Φίλιππος, εἰ τότε ταύτην ἔσχε τὴν γνώμην, οὐκ ἂν ἐκτήσατο τοσαύτην δύναμιν. ( Γιγνώσκομεν…)
- Πῶς ἂν τὴν μάχην συμφορώτατα ἡμῖν αὐτοῖς ποιήσαιμεν; (Ἐβουλεύοντο ..)
- Οὗτος οὐ ποιεῖ ταῦτα. ( Ἔγνωσαν…)
- Κατέβην χθὲς εἰς Πειραιᾶ. (Ἔφη Σωκράτης…)
- Ἐπειδὰν ἡ στρατεία λήξῃ, εὐθὺς ἀποπέμψω σε. (Ἔφη..)
- Ὁ βασιλεὺς ἐν τοῖς σκευοφόροις ἐστί. (Οἱ Ἕλληνες ᾔσθοντο...)
- Ἀλλὰ διαλέγου καὶ μάθε πρῶτον τίνες εἰσὶν. (Παρῄνει…)
- Τί φῶμεν πρὸς ταῦτα, ὦ Κρίτων; ἄλλο τι ἢ ὁμολογῶμεν; (Ἠπόρει…)
- Ἀλλ’ ἡμεῖς, ὦ ἄνδρες, μὴ πάθωμεν ταῦτα, ἀλλ’ ἴωμεν ἐπὶ τοὺς πολεμίους. (Παραινεῖ…)
- Πότερον ὡς αἱ τέχναι νενέμηνται, οὕτω καὶ ταύτας νείμω; (Ἠρώτα…)
- Ὦ Σώκρατες, ἐγὼ μὲν ᾢμην τοὺς φιλοσοφοῦντας εὐδαιμονεστέρους χρῆναι γίγνεσθαι. (Λέγει…)
- Τίς ἔστιν ἡ χώρα; (Ξενοφῶν ἀνηρώτα…)
- Βούλει τι, ὦ Κῦρε, παραγγεῖλαι; (Ξενοφῶν ἤρετο Κῦρον…)
- Ἀναπλευσῇ ἔχων ἀργύριον; (Ἠρώτων αὐτὸν…)
- Πέρσης εἰμί, πορεύομαι δὲ ἀπὸ τοῦ Τιριβάζου στρατοπέδου, ὅπως τὰ ἐπιτήδεια λάβω. (Ἔφη…)
- Ὁ Ἀγησίλαος ὅπως βοηθήσῃ τοῖς τυράννοις, πράγματα τῇ πόλει παρέχει. (Ἔλεγον οἱ πολῖται…)
- Ἴστε τι χωρίον ἔξω τῆς Ἀττικῆς, ἔνθα οὐ προσβατὸν θανάτῳ; (Σωκράτης ἐπισκώπτων ἠρώτα…)
- Στρατεύσουσιν ἐφ’ ἡμᾶς. (Οἱ Ὀλύνθιοι εἶπον αὐτοῖς…)
- Ποίαν ὁδὸν ἐπὶ τὸν βίον τράπωμαι; (Ὁρῶ σε ἀποροῦντα…)
- Τί ἂν ποιῶν τὸν βίον εὐδαιμονέστατα διατελέσαιμι; (Ἐπερωτᾷ τὸν θεὸν…)
- Βουλεύησθε περὶ τῶν αἰχμαλώτων. (Λύσανδρος τοὺς συμμάχους ἐκέλευσε…)
- Ἡμῖν οὐδὲν ἔστιν ἀγαθὸν ἄλλο εἰ μὴ ὅπλα καὶ ἀρετὴ. (Θεόπομπος εἶπεν…)
- Ἀφίκοντό ποτε εἰς Παναθήναια Ζήνων τε καὶ Παρμενίδης. (ἔλεγεν Πυθόδωρος…)
- Πότερον βούλει μένειν ἢ ἀπιέναι; (Ἡ μήτηρ διηρώτα τὸν Κῦρον…)
- Ἡ πόλις κατελήφθη. (Ἤισθοντο…)
Θέματα πανελληνίων εξετάσεων προηγούμενων ετών:
(2015) «ἰσχὺν δὲ περιεποιήσαντο ὅμως οὐκ ἐλαχίστην οἱ προσσχόντες αὐτοῖς»: Να μεταφέρετε την παραπάνω πρόταση στον πλάγιο λόγο με όλους τους δυνατούς τρόπους, με εξάρτηση από τη φράση: «Ἅπαντες γιγνώσκουσι».
Λύση:
(2014) «αἱ γὰρ ἐπιφάνειαι καὶ λαμπρότητες οὐκ ἐκ τῆς ἡσυχίας ἀλλ’ ἐκ τῶν ἀγώνων γίγνεσθαι φιλοῦσιν»: Να μεταφέρετε την παραπάνω πρόταση στον πλάγιο λόγο, και με τους δύο τρόπους, με εξάρτηση από τη φράση: «Ὁ ῥήτωρ εἶπεν».
Λύση:
(2012) «ἢν κρατήσωμεν ταῖς ναυσίν, ἔστι τῳ τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν»: να μεταφέρετε το παραπάνω χωρίο στον πλάγιο λόγο (και με τους δύο τρόπους) εξαρτώντας το από τη φράση «Ὁ Νικίας εἶπεν».
Λύση:
(2011) «εἶπε τῷ ὑπακούσαντι εἰσαγγεῖλαι ὅστις εἴη»: Να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ. Να ληφθεί υπόψη ότι ο πλάγιος λόγος εξαρτάται από το «εἶπε τῷ ὑπακούσαντι».
Λύση:
(2009) Να μετατρέψετε την περίοδο «καὶ οἱ ἐκ τῆς Πύλου Ἀθηναῖοι Λακεδαιμονίων πολλήν λείαν ἐλαβον», σε πλάγιο λόγο, χρησιμοποιώντας απαρεμφατική σύνταξη, με εξάρτηση από την πρόταση «οὗτοι ἔλεγον».
Λύση:
(2015) «ἰσχὺν δὲ περιεποιήσαντο ὅμως οὐκ ἐλαχίστην οἱ προσσχόντες αὐτοῖς»: Να μεταφέρετε την παραπάνω πρόταση στον πλάγιο λόγο με όλους τους δυνατούς τρόπους, με εξάρτηση από τη φράση: «Ἅπαντες γιγνώσκουσι».
Λύση:
- Ειδική πρόταση: Ἄπαντες γιγνώσκουσι ὅτι ἰσχύν δε περιεποιήσαντο ὄμως οὐκ ἐλαχίστην οἱ προσσχόντες αὐτοῖς.
- Ειδικό απαρέμφατο: Ἄπαντες γιγνώσκουσι ἰσχύν δε περιποιήσασθαι ὅμως οὐκ ἐλαχίστην τοὺς προσσχόντας αὐτοῖς.
- Κατηγορηματική μετοχή: Ἄπαντες γιγνώσκουσι ἰσχύν δε περιποιησαμένους ὄμως οὐκ ἐλαχίστην τοὺς προσσχόντας αὐτοῖς.
(2014) «αἱ γὰρ ἐπιφάνειαι καὶ λαμπρότητες οὐκ ἐκ τῆς ἡσυχίας ἀλλ’ ἐκ τῶν ἀγώνων γίγνεσθαι φιλοῦσιν»: Να μεταφέρετε την παραπάνω πρόταση στον πλάγιο λόγο, και με τους δύο τρόπους, με εξάρτηση από τη φράση: «Ὁ ῥήτωρ εἶπεν».
Λύση:
- Ειδική πρόταση: Ὁ ῥήτωρ εἶπεν ὃτι αἱ (γάρ) ἐπιφάνειαι καί λαμπρότητες οὐκ ἐκ τῆς ἡσυχίας ἀλλ’ἐκ τῶν ἀγώνων γίγνεσθαι φιλοῖεν.
- Ειδικό απαρέμφατο: Ὁ ῥήτωρ εἶπεν τάς ἐπιφανείας καί λαμπρότητας οὐκ ἐκ τῆς ἡσυχίας ἀλλ’ἐκ τῶν ἀγώνων γίγνεσθαι φιλεῖν.
(2012) «ἢν κρατήσωμεν ταῖς ναυσίν, ἔστι τῳ τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν»: να μεταφέρετε το παραπάνω χωρίο στον πλάγιο λόγο (και με τους δύο τρόπους) εξαρτώντας το από τη φράση «Ὁ Νικίας εἶπεν».
Λύση:
- Ειδική πρόταση: Ὁ Νικίας εἶπεν ὅτι εἰ κρατήσαιεν (κρατήσειαν) ταῖς ναυσίν, εἴη τῳ τήν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν.
- Ειδικό απαρέµφατο: Ὁ Νικίας εἶπεν εἰ κρατήσαιεν (κρατήσειαν) ταῖς ναυσίν εἶναι τῳ τήν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν.
(2011) «εἶπε τῷ ὑπακούσαντι εἰσαγγεῖλαι ὅστις εἴη»: Να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ. Να ληφθεί υπόψη ότι ο πλάγιος λόγος εξαρτάται από το «εἶπε τῷ ὑπακούσαντι».
Λύση:
- Ο πλάγιος λόγος βρίσκεται στο τελικό απαρέμφατο «εἰσαγγεῖλαι» που εξαρτάται από το «εἶπε τῷ ὑπακούσαντι». Η πλάγια ερώτηση «ὅστις εἴη» θα παραμείνει πλάγια ερώτηση, γιατί εξαρτάται από το απαρέμφατο «εἰσαγγεῖλαι». Προτιμάται η οριστική αντί της ευκτικής και τίθεται σε α’ ενικό πρόσωπο: Εἰσάγγειλον ὅστις εἰμί (εἴην)
(2009) Να μετατρέψετε την περίοδο «καὶ οἱ ἐκ τῆς Πύλου Ἀθηναῖοι Λακεδαιμονίων πολλήν λείαν ἐλαβον», σε πλάγιο λόγο, χρησιμοποιώντας απαρεμφατική σύνταξη, με εξάρτηση από την πρόταση «οὗτοι ἔλεγον».
Λύση:
- Οὗτοι ἔλεγον καὶ τοὺς ἐκ τῆς Πύλου Ἀθηναίους Λακεδαιµονίων πολλὴν λείαν λαβεῖν.