Οδηγίες προς τον αναγνώστη:
- Με μπλε χρώμα υπογραμμίζονται: τα πραγματολογικά και ιδεολογικά ερμηνευτικά σχόλια.
- Με πράσινο χρώμα υπογραμμίζονται: τα αφηγηματικά και αισθητικά στοιχεία.
- Με κόκκινο χρώμα υπογραμμίζονται: τα συναισθήματα και ο χαρακτηρισμός των ηρώων.
Θουκυδίδου Ιστορίαι
Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 74.
Η νίκη των δημοκρατικών
Αρχαίο Κείμενο |
Μετάφραση |
[3.74.1] διαλιπούσης δ’ ἡμέρας |
Κι αφού πέρασε μια μέρα |
μάχη αὖθις γίγνεται καὶ νικᾷ ὁ δῆμος |
γίνεται πάλι μάχη και νίκησαν οι δημοκρατικοί |
χωρίων τε ἰσχύι καὶ πλήθει προὔχων· |
επειδή είχε ισχυρότερες θέσεις και μεγαλύτερο πλήθος· |
αἵ τε γυναῖκες αὐτοῖς τολμηρῶς ξυνεπελάβοντο |
και οι γυναίκες τούς βοηθούσαν με τόλμη |
βάλλουσαι ἀπὸ τῶν οἰκιῶν τῷ κεράμῳ |
χτυπώντας από τα σπίτια με κεραμίδια |
καὶ παρὰ φύσιν ὑπομένουσαι τὸν θόρυβον. |
και υπομένοντας την ταραχή σε αντίθεση προς τη γυναικεία φύση. |
[3.74.2] γενομένης δὲ τῆς τροπῆς περὶ δείλην ὀψίαν, |
Κι όταν έγινε υποχώρηση, αργά το σούρουπο, |
δείσαντες οἱ ὀλίγοι μὴ αὐτοβοεὶ ὁ δῆμος |
επειδή φοβήθηκαν οι ολιγαρχικοί μήπως οι δημοκρατικοί αιφνιδιαστικά, |
τοῦ τε νεωρίου κρατήσειεν ἐπελθὼν |
αφού επιτεθούν κυριεύσουν τον ναύσταθμο |
καὶ σφᾶς διαφθείρειεν, |
και τους εξοντώσουν, |
ἐμπιπρᾶσι τὰς οἰκίας τὰς ἐν κύκλῳ τῆς ἀγορᾶς καὶ τὰς ξυνοικίας, |
πυρπόλησαν τα σπίτια που ήταν γύρω από την αγορά και τις συνοικίες, |
ὅπως μὴ ᾖ ἔφοδος, |
για να μην υπάρχει οδός προσέγγισης, |
φειδόμενοι οὔτε οἰκείας οὔτε ἀλλοτρίας, |
χωρίς να λυπούνται ούτε τα δικά τους ούτε τα ξένα (σπίτια), |
ὥστε καὶ χρήματα πολλὰ ἐμπόρων κατεκαύθη |
ώστε και πολλά εμπορεύματα κάηκαν εντελώς |
καὶ ἡ πόλις ἐκινδύνευσε πᾶσα διαφθαρῆναι, |
και κινδύνευσε όλη η πόλη να καταστραφεί, |
εἰ ἄνεμος ἐπεγένετο τῇ φλογὶ ἐπίφορος ἐς αὐτήν. |
αν φυσούσε άνεμος τη φωτιά με κατεύθυνση προς αυτή. |
[3.74.3] Καὶ οἱ μὲν παυσάμενοι τῆς μάχης |
Κι αυτοί, λοιπόν, αφού σταμάτησαν τη μάχη, |
ὡς ἑκάτεροι ἡσυχάσαντες |
καθώς και τα δύο στρατεύματα απείχαν από πολεμικές ενέργειες, |
τὴν νύκτα ἐν φυλακῇ ἦσαν· |
τη νύχτα βρίσκονταν σε επιφυλακή· |
καὶ ἡ Κορινθία ναῦς |
και το Κορινθιακό πλοίο, |
τοῦ δήμου κεκρατηκότος ὑπεξανήγετο, |
αφού είχαν επικρατήσει οι δημοκρατικοί, ανοιγόταν στο πέλαγος, |
καὶ τῶν ἐπικούρων οἱ πολλοὶ |
και οι περισσότεροι από τους μισθοφόρους |
ἐς τὴν ἤπειρον λαθόντες διεκομίσθησαν. |
μεταφέρθηκαν κρυφά στην απέναντι ακτή. |
§74.1: χωρίων τε ἰσχύι καὶ πλήθει προὔχων → Ο Θουκυδίδης αποδίδει δύο βασικές αιτίες για την νίκη των δημοκρατικών:
§74.1: παρὰ φύσιν → Η αρχαία Ελληνική κοινωνία ήταν μια πατριαρχική κοινωνία στην οποία η θέση της γυναίκας ήταν σαφώς υποδεέστερη από αυτή του άντρα. Εδώ ο Θουκυδίδης επισημαίνει τη συμμετοχή των γυναικών στον πόλεμο σαν μια υπέρβαση που αποδεικνύει τον ζήλο με τον οποίο πολέμησαν οι δημοκρατικοί. Η θέση της γυναίκας εκείνη την εποχή δεν ήταν φυσικά στη μάχη, αλλά μέσα στο σπίτι. Η κοινωνική αυτή αντίληψη εδραζόταν βέβαια και σε στρεβλές "βιολογικές" θεωρίες, που κυριαρχούσαν στις περισσότερες πατριαρχικές κοινωνίες, σύμφωνα με τις οποίες η γυναίκα από τη φύση της δεν είναι σε θέση να συμμετέχει σε δραστηριότητες πολεμικές, πολιτικές, αθλητικές, κοινωνικές, οικονομικές.
§74.2: ἐμπιπρᾶσι τὰς οἰκίας τὰς ἐν κύκλῳ τῆς ἀγορᾶς καὶ τὰς ξυνοικίας → Οι ολιγαρχικοί αφού βλέπουν το μέτωπό τους να καταρρέει, οδηγούνται σε μια τελευταία απέλπιδα προσπάθεια να αμυνθούν και να διατηρήσουν το τελευταίο τους οχηρό, τον ναύσταθμο που οι εγκαταστάσεις του βρίσκονται στο λιμάνι της αγοράς. Για να αποφύγουν λοιπόν την προέλαση των δημοκρατικών, αποφασίζουν να θυσιάσουν τις ίδιες τους τις περιουσίες και να βάλουν φωτιά στην πόλη. Με τον τρόπο αυτό απέκλειαν από τους δημοκρατικούς τη δίοδο προς το λιμάνι, ενώ οι ίδιοι οι ολιγαρχικοί θα μπορούσαν τουλάχιστον να σώσουν τη ζωή τους με τα πλοία. Παρακολουθούμε τη γενίκευση του εμφυλίου, αφού οι δύο αντίπαλες παρατάξεις καταφεύγουν σε όλα τα δυνατά μέσα (στρατολόγηση δούλων, εμπρησμοί), προκειμένου να επικρατήσουν.
§74.2: χρήματα → Αναφέρεται σε εμπορεύματα. Πολλά εμπορεύματα κάηκαν και γιατί απλώς βρέθηκαν στη δίνη της φωτιάς, αλλά και για να μην πέσουν στα χέρια των δημοκρατικών.
§74.2: εἰ ἄνεμος ἐπεγένετο τῇ φλογὶ ἐπίφορος ἐς αὐτήν → Η πόλη θα καταστρεφόταν ολοκληρωτικά αν φυσούσε άνεμος με κατεύθυνση προς αυτή. Το ρίσκο επομένως που ανέλαβαν οι ολιγαρχικοί προκειμένου να διασωθούν, βλέπουμε ότι ήταν πολύ μεγάλο, γεγονός που μαρτυρά τη δύσκολη κατάσταση στην οποία έχουν έρθει αλλά και την αδιαφορία τους για το πραγματικό καλό της πόλης.
§74.3: ἡ Κορινθία ναῦς → Το κορινθιακό πλοίο έφυγε κρυφά όταν οι Κορίνθιοι αντιλήφθηκαν ότι τελικά επικράτησαν οι δημοκρατικοί.
- Το ότι είχαν καταλάβει στρατηγικά καλύτερες περιοχές
- Το ότι ήταν αριθμητικά περισσότεροι.
- Το ότι πολέμησαν με γενναιότητα και ζήλο.
§74.1: παρὰ φύσιν → Η αρχαία Ελληνική κοινωνία ήταν μια πατριαρχική κοινωνία στην οποία η θέση της γυναίκας ήταν σαφώς υποδεέστερη από αυτή του άντρα. Εδώ ο Θουκυδίδης επισημαίνει τη συμμετοχή των γυναικών στον πόλεμο σαν μια υπέρβαση που αποδεικνύει τον ζήλο με τον οποίο πολέμησαν οι δημοκρατικοί. Η θέση της γυναίκας εκείνη την εποχή δεν ήταν φυσικά στη μάχη, αλλά μέσα στο σπίτι. Η κοινωνική αυτή αντίληψη εδραζόταν βέβαια και σε στρεβλές "βιολογικές" θεωρίες, που κυριαρχούσαν στις περισσότερες πατριαρχικές κοινωνίες, σύμφωνα με τις οποίες η γυναίκα από τη φύση της δεν είναι σε θέση να συμμετέχει σε δραστηριότητες πολεμικές, πολιτικές, αθλητικές, κοινωνικές, οικονομικές.
§74.2: ἐμπιπρᾶσι τὰς οἰκίας τὰς ἐν κύκλῳ τῆς ἀγορᾶς καὶ τὰς ξυνοικίας → Οι ολιγαρχικοί αφού βλέπουν το μέτωπό τους να καταρρέει, οδηγούνται σε μια τελευταία απέλπιδα προσπάθεια να αμυνθούν και να διατηρήσουν το τελευταίο τους οχηρό, τον ναύσταθμο που οι εγκαταστάσεις του βρίσκονται στο λιμάνι της αγοράς. Για να αποφύγουν λοιπόν την προέλαση των δημοκρατικών, αποφασίζουν να θυσιάσουν τις ίδιες τους τις περιουσίες και να βάλουν φωτιά στην πόλη. Με τον τρόπο αυτό απέκλειαν από τους δημοκρατικούς τη δίοδο προς το λιμάνι, ενώ οι ίδιοι οι ολιγαρχικοί θα μπορούσαν τουλάχιστον να σώσουν τη ζωή τους με τα πλοία. Παρακολουθούμε τη γενίκευση του εμφυλίου, αφού οι δύο αντίπαλες παρατάξεις καταφεύγουν σε όλα τα δυνατά μέσα (στρατολόγηση δούλων, εμπρησμοί), προκειμένου να επικρατήσουν.
§74.2: χρήματα → Αναφέρεται σε εμπορεύματα. Πολλά εμπορεύματα κάηκαν και γιατί απλώς βρέθηκαν στη δίνη της φωτιάς, αλλά και για να μην πέσουν στα χέρια των δημοκρατικών.
§74.2: εἰ ἄνεμος ἐπεγένετο τῇ φλογὶ ἐπίφορος ἐς αὐτήν → Η πόλη θα καταστρεφόταν ολοκληρωτικά αν φυσούσε άνεμος με κατεύθυνση προς αυτή. Το ρίσκο επομένως που ανέλαβαν οι ολιγαρχικοί προκειμένου να διασωθούν, βλέπουμε ότι ήταν πολύ μεγάλο, γεγονός που μαρτυρά τη δύσκολη κατάσταση στην οποία έχουν έρθει αλλά και την αδιαφορία τους για το πραγματικό καλό της πόλης.
§74.3: ἡ Κορινθία ναῦς → Το κορινθιακό πλοίο έφυγε κρυφά όταν οι Κορίνθιοι αντιλήφθηκαν ότι τελικά επικράτησαν οι δημοκρατικοί.